Pianist-dirigent Stefaan De Lange over Spaanse muziek en olijfjes

Stefaan De Lange behaalde een masterdiploma  piano en compositie aan het conservatorium in Antwerpen. Hij geeft les aan de Academie voor Muziek, Woord en Dans  in Lebbeke en aan  de Academie voor Podiumkunsten  in Gent. In Gent is hij ook pianobegeleider. Hij is mede-oprichter en artistiek leider van   het koor Las Aceitunas.

‘Ik kreeg het eigenlijk met de paplepel binnen. Mijn opa speelde piano, ik was nog een kleuter en trachtte de muziek die ik hoorde op de piano te reproduceren. Later raakte ik gefascineerd door de Spaanse cultuur, de ritmes van de Spaanse muziek en de passie. Denk aan flamenco. Ik bedoel de authentieke flamenco, niet de toeristenflamenco Klassieke muziek geniet mijn voorkeur, met een voorliefde voor de Spaanse en Russische componisten, maar ook popmuziek kan ik smaken.

Het koor dat u leidt  heet Las Aceitunas, wat letterlijk “de olijfjes” betekent. Dat moet u even uitleggen.

‘Las Aceitunas is gegroeid uit mijn fascinatie voor de Spaanse cultuur. Tuna is een begrip dat stamt uit de Spaanse Middeleeuwen. Eigenlijk waren dat groepen studenten die rondtrokken van de ene prof naar de andere, of van de ene bar naar de andere, ook om wat geld te verdienen voor hun studie, met liederen en gitaren, soms met een tamboerijn.

Ook nu nog heeft elke faculteit haar eigen tuna-gezelschap. Tuna’s zijn langzaamaan vanuit Spanje uitgezwermd naar Portugal en tot in Zuid-Amerika. Maar zelfs in Nederland is er een tuna. Van tuna naar Las Aceitunas was maar een kleine stap.’
‘In essentie is het volksmuziek. Componisten zal je niet gauw vinden, elke tuna heeft trouwens zijn eigen bewerking van de liederen. Die zijn soms honderden jaren oud, de meeste componisten zijn dan ook anoniem. Daarom vind ik het belangrijk dat ik bij een optreden onze muziek telkens even kan kaderen in haar historische context. De meeste “tunantes” begeleiden zichzelf op gitaar tijdens het zingen of kloppen ondertussen op de tamboerijn.

Zijn er raakvlakken met pop of jazz?

‘Weinig of niet, alhoewel er de laatste tientallen jaren ook popliedjes bewerkt worden door tunagroepen. Vaak keren dezelfde ritmes terug : pasodoble  – denk aan de muziek die je in arena’s hoort, jota, wals,… Of met de nostalgie van sommige popsongs. Je zal in ons repertoire wel hedendaagse nummers herkennen die lekker swingen, maar veel verder gaat het niet.’

Eigenlijk zijn jullie niet zo vreselijk bekend, of vergis ik mij?

‘Goed vijf jaar geleden zijn wij met onze groep van nul gestart, en stilaan hebben we een repertoire opgebouwd. Het is zeker geen hitparademuziek, zelfs op Klara ga je ons niet horen Je kan ons nog best als volksmuziek catalogeren. Onder meer omdat volksmuziek zelden op partituur staat, dit soort muziek heeft meer te maken met overlevering. Er bestaan melodielijnen maar uiteindelijk geeft elke tuna daar zijn eigen interpretatie aan.’

Maakt u eigen composities?

‘Wel hedendaags klassieke composities, maar tot hiertoe heb ik nog geen tunaliederen geschreven.’

‘De liederen schrijf ik niet zelf, maar alle arrangementen zijn wel  van mijn hand. Nog eens: van de meeste liedjes zijn de componisten onbekend. Iedereen kent natuurlijk Bésame mucho en Hijo de la luna maar daar houdt het zo ongeveer op. Vele liedjes zijn honderden jaren oud. Sommige zijn opgepikt door José Carreras of Placido Domingo, wat toch wel getuigt van een zekere kwaliteit in die muziek.’

Hoe selecteert u de koorleden?

‘Wij werken bewust zeer laagdrempelig. Iedereen is welkom als ze min of meer juist kunnen zingen (lacht) –  de leden die koorervaring hebben of noten kunne lezen zijn eerder uitzondering. Meestal zingen we tweestemmig – de sopranen en tenoren de hogere partij, de alten en bassen de lagere, soms driestemming. We zijn nu ongeveer een anderhalf jaar met dezelfde groep bezig, een vaste kern, en dat klikt heel goed. Het sociale aspect, een vriendengroep zijn, is minstens even belangrijk. ‘Jonge mensen aantrekken om te repeteren op zondagochtend is niet evident, maar onze zangers zijn een voor een jong van hart.’

De koorleider neemt ons mee naar een andere kamer. Er staan een elektrische piano en een glimmende vleugelpiano. Hij speelt virtuoos een stukje klassiek.

‘Een vleugelpiano heeft een veel warmere klankkleur dan een elektrische piano, de aanslag is veel gevoeliger, maar een vleugel kan je onmogelijk naar elk optreden meezeulen.’

Hij nodigt mij uit om enkele noten mee te zingen op zijn toonladders. Het is snel duidelijk dat aan mij geen groot zanger is verloren gegaan.

Op zondag 16 oktober vindt er in de kerk van Hyfte – Lochristi een jubileumconcert plaats naar aanleiding van hun vijfjarig bestaan, cava en tapas inbegrepen.

Tekst: Gerrit De Clercq
Foto’s: Bernadette Van de Velde

Ter info :

Over het begrip tuna bestaan historisch verschillende interpretaties, zegt Stefaan De Lange.

‘Tunante betekent letterlijk deugniet, maar het kan ook afgeleid zijn van tunar o correr la tuna, dat wil zeggen: een rondtrekkend leven leiden al zingend en spelend.

Misschien refereert het aan Atún, een vis die in bijna alle oceanen te vinden is, een rondtrekkende vis dus, en vandaar tunazanger’. Of nog:  Tunos, zo werden de seizoenarbeiders genoemd die naar het zuiden van Spanje trokken om werk te vinden. En ten slotte betekende Tonare in het latijn: luid zingen

Website Las Aceitunas :  http://las-aceitunas.weebly.com/

Vuurwerk

Na een traject van workshops  is het eindelijk zover. 90 Mannen en vrouwen zullen voor een publiek staan en zingen. Iets wat voor de meesten van hen zes maanden geleden onvoorstelbaar was. Nu is er geen weg terug. Het is een vuurwerk van liedjes zoals op een nationale feestdag.

Adrenaline

De adrenaline is duidelijk voelbaar wanneer de koorleden  om 17 uur verzamelen. Rita, Steven, Jean, Ann en de anderen zijn er al. Niemand heeft gedurende het traject afgehaakt. De laatste repetitie is niet perfect. Nathalie moet de situatie een beetje bijsturen. Ze benadrukt dat het boek met de teksten niet gebruikt mag worden gedurende het concert met Belle Perez. Stilte.

De Informatie verspreidt zich als een lopend vuurtje. Ze komt aan, ze is er.

Belle Perez

Ze is er, de vedette van de avond. Begeleid door haar manager en haar chauffeur betreedt ze de zaal. Dit doet ze heel rustig, ze is zich bewust wie ze is maar maakt er geen theater van. Bij de soundcheck weet ze hoe ze het geluid wil afstemmen. Ze laat ook de retour-speaker verplaatsen. Nee, ze laat niets aan het toeval over. Kennis van het vak!

Repetitie

De repetitie is wel nodig om de zenuwen te kalmeren en de laatste schoonheidsfoutjes weg te werken. De repetitie wordt ook op Belle afgestemd. Het gaat vlot, samen met het koor. Ze weet ook met een paar woorden het koor vertrouwen te geven. Ze probeert het communicatieniveau in evenwicht te brengen. “We zijn allemaal gelijk, we willen samen voor een mooie avond zorgen”. “Dare to sing” zegt ze. Inderdaad. Dit met de portie spanning die erbij hoort.

Sommige zangers moeten op een andere plaats gaan staan. Hier gaat het niet alleen om de hoogte van de stem maar ook, en vooral nu, om het visuele aspect. Je kan een kleine persoon niet in de groep laten verdwijnen. Iedereen is even belangrijk. Allemaal dragen ze een witte broek, bloezen en hemden zijn kleurrijker.

De voorstelling

De zaal zit vol, nee overvol. Het koor begint. Belle wacht geduldig. Het klinkt goed.

Dan komt ze op. De temperatuur gaat plots omhoog. Het is Spaans op zijn best. Belle weet heel goed het publiek aan het dansen te krijgen. Dit is niet ongevaarlijk aangezien iedereen een zitplaats heeft. Dansen naast een zetel is namelijk niet gemakkelijk.

Tussen de liedjes door spreekt Belle Perez over haar nieuw Album, Agua y fuego. Vuur en water, zoiets. Vuur is het, water moet iedereen daarna drinken. Het publiek zingt soms mee. Het koor zingt en danst vooral mee. Vergeet het idee van een koor dat klassieke muziek brengt en stijf op het podium staat, die zangers en zangeressen hebben geen keuze. Maar hier wordt er bewogen op een Zuiderse manier, zoals het bij Spaanse liedjes hoort.

Op het einde wordt een staande ovatie gecombineerd met een luidkeels applaus. Een geslaagde avond. Een unieke kans voor de deelnemers aan smART to SiNG.

Tekst en Foto’s Eric Rottée
Eind redactie Ivan Bernage

De kinderen spelen voetbal met hun playstation op de televisie in het salon. Het is vrijdagavond. Een beetje verder op de weg naar de open keuken  staan een twintigtal volwassenen met een glas in de hand. Lydwine is de gastvrouw. Het is een mix van kennismaking en weerzien, zoals bij elke gewone receptie.

2 uren

Het is geen gewone avond, er is een workshop  gepland. Een koorworkshop. In een koor zingen is hip op dit moment. De organisatie lijkt op die van de plastiekdoos-avonden. Lydwine heeft mensen van haar vriendennetwerk. uitgenodigd. Franstaligen en Nederlandstaligen. Lydwine is een brug tussen de twee culturen. Er is wel een verschil met een workshop, de mensen zijn actief en ze delen. Het doel is de mensen aan te moedigen om te zingen. in twee uur. Zoals Christophe en Lidwine.

Popkoor geen popcorn

Het doel van Krista en Nathalie met Smart to Sing is de mensen zingen bij te brengen, volgens hun mogelijkheden en hen zo plezier te bezorgen. De workshop is een soort appetizer. Er wordt een heel traject vanaf november georganiseerd. Het eindigt eind februari met een grote voorstelling in het Dilbeeks cultuurcentrum De Westrand. Dit jaar met de aanwezigheid van Belle Perez. Vanavond staan twee liedjes op het menu: “If you needed me” van Townes van Zandt en Happy van Pharell Williams. In Vlaanderen is het eerste liedje door de film ’The Broken Circle Breakdown” opnieuw actueel geworden. Happy is een hit van vorig jaar. Kwalitatieve songs kunnen ze genoemd worden.

Aanmoedigen

Het is tijd om te beginnen, Lydwine nodigt de mensen uit om  zich in het salon te verzamelen, terwijl Krista, de koordirigente en lerares van de avond, de liedjesbladen en de muziekinstallatie klaar zet. Iedereen plaatst zich een beetje willekeurig aan de rand van de ruimte, niet in het centrum. Krista legt uit hoe de avond zal verlopen: twee liedjes, driestemmig. Ze zingt een eerste keer en dan start de eerste poging samen. Na een paar keer stelt Krista voor dat de zangers en de zangeressen zich volgens hun stem hergroeperen. Ze corrigeert de zang van een paar deelnemers. Vooral vraagt ze dat iedereen zich bij het zingen vrij voelt, weg met elke belemmering. Er wordt herhaald tot de deelnemers het gevoel krijgen dat het juist klinkt. Bij een mix van beginners en ervaren zangers is afstemmen heel belangrijk.

Guru

Na de pauze wordt met het tweede liedje begonnen. Dit keer neemt de gastvrouw de rol van de eerste zangeres over. Krista blijft dirigeren. Geslaagd. De sfeer verandert. De deelnemers komen dichter bijeen. Er is meer dynamiek met Happy, meer ritme. Om de mensen nog dichter bij elkaar te brengen gaat Krista half dirigeren, half dansen in het midden van de intussen eng geworden cirkel. Dit verhit de sfeer. Die is niet zover van de trance die in de Afro-Amerikaanse kerken heerst. Lies, die in de pauze aangekomen was, is verkouden en kan niet zingen. Op een bepaald moment gaat ze in het midden van de groep staan terwijl de mensen dichter en dichter bij elkaar komen. Een intens moment van samenhorigheid.

Het resultaat

Op het einde van de workshop wordt opnieuw het eerste liedje gezongen. in een kleine cirkel. Het resultaat laat zich horen.

Afscheid en weerzien

Na het zingen wordt een tijdje gebabbeld. Micheline zegt dat ze enkel in een koor kan zingen. Alleen lukt het niet. Serge en Lieve zeggen duidelijk dat ze veel plezier hadden en dat ze zich zullen inschrijven voor het project. Christophe en Lydwine ook. Nathalie, in de pauze gearriveerd, zegt dat ze de liedjes zal bewerken en voorbereiden om ze voor het koor te kunnen gebruiken. De workshop is geslaagd, een aantal deelnemers hebben voldoende vertrouwen om zich voor het project in te schrijven. De brug naar de actieve kunst is gebouwd, ze hebben er de eerste stappen op gezet. In november zullen ze zeker op de andere oever landen.

Ga kijken naar www.smarttosing.be.

Tekst en Foto’s Eric Rottee

Redactie: Ivan Bernage