Sommigen zullen denken dat een familiedag een dag is met luchtkastelen, kinderen en ouders wandelend door de attracties en hotdogkraampjes. Niet dus.

Vandaag,  in de namiddag van zaterdag 4 november, zijn er twee theaterstukken opgevoerd die over de familie gaan.

De kernfamilie 

“Kaatje is verdronken” is een “huis-clos” tussen een moeder, een vader en een dochter. En een witte ridder, de tuinman.

De vader heeft een geweer in de hand en kijkt naar buiten. De moeder heeft haar hoofd in een oven gelegd. De dochter hangt bovenaan zoals een aap. Vandaag wordt vergaderd beslist de vader. De onderwerpen zijn: de tuin en het seksleven van de dochter, Kaat. Door de dialogen beseffen we langzaamaan dat de vader en de moeder licht gestoord zijn. De vader stelt zich op als de beschermer van zijn dochter en laat niemand het huis in. Mannen voor zijn dochter dus. De moeder, uitgebeeld door de metafoor van haar hoofd in de oven, probeert de realiteit van het leven niet te zien. Er volgt een schijndialoog om toch een redelijk gesprek te hebben. Als toeschouwer begrijpen we niet waarom de twee ouders hun dochter niet willen begrijpen. Kaat heeft een sterke drang naar vrijheid, ze wil mannen kunnen ontmoeten. We begrijpen dat voor de vader, Kaats keuze in mannen, de dockers zoals hij zegt, niet in de smaak vallen. Hij is er bang van.

Wij als toeschouwer geloven dat we normaal zijn, voor zover normaliteit bestaat. We worden ook geconfronteerd met de behoefte van onze kinderen naar meer vrijheid, zeker wanneer ze tieners worden. We kijken naar deze familie en denken: man toch, laat haar een beetje vrijheid, dat is nodig om volwassen te worden.

De wending in het verhaal komt wanneer Kaat een foto van een meisje vindt op zolder. Het is Kaatje, de zus van de moeder. De ouders vertellen over het drama van Kaatje, die verdronken is in het kanaal. Ze praten over twee jongeren uit het dorp. Het verhaal is niet meer duidelijk, seksuele agressie of niet, we weten het niet. Wat Kaat beseft, is dat ze de naam Kaat draagt die in verband staat met Kaatje. Een manier om Kaatje verder te laten leven. Plotseling begrijpen we het gedrag van de ouders die het drama nooit hebben kunnen verwerken. Vanaf dit punt in het stuk wordt de schijn – van het evenwicht – kapot gemaakt.

De toeschouwer wordt meegenomen in het verhaal dat heel sterk gespeeld wordt door de acteurs van het toneelgezelschap “Voor Taal en Kunst”. Wat is normaliteit? Hoe kan ik het, voor mij abnormaal,  gedrag van sommige mensen verklaren? Wanneer de geheimen van een familie naar boven komen? Dat zijn de vragen die door ons hoofd spoken.

De uitgebreide familie

Juist dat wordt besproken in het tweede theaterstuk: “Kwamen zij nog eenmaal weer”.

De toeschouwer wordt  door het gebouw van de Grote Post geleidt. Op bepaalde plaatsen wordt een “scène” gespeeld. Een “act “ zoals in het klassieke theater. Hier is niets klassiek. Ineke Nijssen, de regisseuse,  en de acteurs uit meerdere Oostendse toneelgezelschappen hebben een theatervuurwerk voorbereid. Er wordt in een gang, in een kelder, in een klein auditorium of tussen twee glasramen gespeeld. Op elke tussenstop leren we meer over de persoon die gestorven is die vandaag zal worden begraven en over zijn entourage. Dit gaat dan over de familie, in dit geval de uitgebreide familie. Er wordt zwaar naar de gestorvene uitgehaald: gierig, egoïstisch. De familieleden worden gek, cynisch, onverschillig.

Er zijn scènes die veel emoties teweegbrengen. De vrouw die helemaal alleen schreeuwt van verdriet, de twee broers die bespreken wie werd uitgenodigd op de begrafenis en waarom, de koffietafel, de slotscène. Somber is het, behalve de scène met de tante en haar nicht. Ze dansen om te tonen dat ze heel goed overeenkomen.

Er ontbreekt een scène: de begrafenisceremonie. In het echte leven wordt de gestorvene alleen met zijn kwaliteiten beschreven. Geen kwaad woord  wordt er gesproken over hem of over de aanwezigen op de begrafenis. Behalve in “Wil” van Jeroen Olyslagers. Dus in de fictie.

De toeschouwer stelt zich vragen, zoals “is dat bij ons ook zo?”, “ wie komt er in onze familie wel echt goed met elkaar overeen?”, “is de gekozen familie, de vrienden, beter dan de echte?”

Het landjuweelfestival mag een doel zijn voor de mensen in de theaterwereld. Een erkenning van het werk, van het talent…. Voor ons als toeschouwer is het de mogelijkheid om een geloofwaardig theaterstuk te beleven. Gedurfd theater, veel emoties en veel om over na te denken achteraf.

Leve het Landjuweelfestival van 2018!

Tekst an Foto’s Eric Rottée

http://www.voortaalenkunst.be
https://www.opendoek.be/landjuweel/donderdag-2-november/kwamen-zij-nog-eenmaal-weer
https://www.opendoek.be/landjuweel/2018