Op weg naar Sint-Niklaas ben ik meer bezig met het dreigende onweer dan met de reden van ons bezoek aan de stad. De eerste druppels smakken tegen de straatstenen op het moment dat we het Klein Seminarie aan de Collegestraat binnenstappen om een repetitie van het knapenkoor In Dulci Jubilo bij te wonen. Dan volgt een kleine, doch pittige fysieke inspanning: drie hoge verdiepingen trappen opklimmen. Ook hier ben ik, geconcentreerd op mijn ademhaling, in gedachten nog ver weg van de verrassing die ons te wachten staat.

Van op de tweede verdieping horen we pianoklanken, een noot die met aandrang herhaald wordt, een jongensstem die voortdurend onderbroken wordt door de instructies van een vrouw. Iemand wijst ons de weg naar de zaal waar we verwacht worden.

Bij het openen van de deur treed ik binnen in een nieuwe wereld. Sopraanstemmetjes van een vijftiental jongetjes vullen de immense ruimte op een frisse, speelse wijze. Jongens van diverse leeftijden, jonge mannen en enkele, ja, reeds uit de kluiten gewassen volwassen mannen geven het beste van zichzelf, aangestuurd door een enthousiaste dirigent. Er worden enkele tonen gezongen, en de dirigent onderbreekt, geeft instructies met betrekking tot uitspraak, tot toonhoogte en toonlengte, corrigeert de lichaamshouding die belangrijk is om de juiste kracht op de longen te kunnen uitoefenen. Opnieuw! “Pace, pacem.” Na een woord, een zin, weer een onderbreking om hier en daar bij te sturen. Toch is dit niet storend voor de toeschouwer-luisteraar. Wat hier door het koor in deze repetitie wordt neergezet is gewoon prachtig en meeslepend. Dit mag voor mij nog uren doorgaan. Na een half uur wordt overgeschakeld op een ander lied. En dan is er pauze. De jongsten uit het koor stuiven van hun stoel weg en beginnen met mekaar te
stoeien. De oudere leden uit de groep doen het wat kalmer aan maar toch blijven ze samen een hechte groep vormen, zoals tijdens het oefenen, door wat
aandacht, een klein gebaar van de volwassenen naar de jongsten toe.

Pieter Stas, de dirigent voor vanavond, neemt ons mee naar een andere ruimte op dezelfde verdieping en vertelt honderduit over zijn passie: het knapenkoor.

Terugblik op een lange en rijke geschiedenis

E.H. Gerard Van Durme stichtte het knapenkoor in 1931. Het koor was oorspronkelijk verbonden aan het Sint-Jozef Klein Seminarie in Sint-Niklaas en tot op heden bestaat er nog altijd een sterke band. Ook met de stad werd de samenwerking op termijn duurzamer waardoor het koor een echt stadskoor werd met als thuisbasis de gebouwen van het Sint-Jozef Klein Seminarie in de Collegestraat, nabij de Grote Markt. Het koor bouwde zich snel een sterke reputatie op als knapenkoor. De huidige dirigent, Dieter Van Handenhoven, staat sinds 1993 in deze functie. Hij was goed voorbereid op deze taak omdat hij zelf alle etappes binnen het koor doorliep: hij startte als knaap, later maakte hij deel uit van het mannenkoor om dan verder te evolueren naar repetitor en assistent-koorleider. Bijzonder aan In Dulci Jubilo is zeer zeker de uitzonderlijke mix van een knapenkoor (jongens van 9 tot ongeveer 14 jaar) en een mannenkoor (jonge mannenstemmen), waardoor het een unieke plaats in de Vlaamse en internationale koorwereld kreeg.

Ledenwerving: een noodzaak tot voortbestaan

Een knaap blijft geen knaap. Je begrijpt dadelijk dat er voor de leden van het koor een tijd is van komen en, jammer, ook een tijd van gaan, die zich soms veel sneller dan gewenst aanbiedt. Een knapenkoor dient dus regelmatig gevoed te worden met vers bloed. En welke bron is rijker dan de scholen van Sint-Niklaas? Ieder jaar mag elke school op het grondgebied van de stad een bezoek verwachten van vertegenwoordigers van In Dulci Jubilo. Alle gewillige stemmen in het derde leerjaar worden beluisterd. Daar waar men potentieel vermoedt, wordt een rekruteringspoging ondernomen.

Aspirantenopleiding: een eerste en noodzakelijke stap

Alvorens tot het knapenkoor te kunnen toetreden, krijgen de kandidaat-knapen een opleiding die een semester in beslag neemt. Deze periode wordt voornamelijk gebruikt om de stem te ontwikkelen of bij te schaven. Bij de aanvang van het vierde leerjaar gaan de jongens die volhouden verder naar het knapenkoor.

 

Vergankelijkheid is ook hier tastbaar….

Jongens die zich goed voelen in het knapenkoor, blijven gedurende een aantal jaren lid. Dit gaat zo door tot het keren van de stem. Vroeger kon deze evolutie verwacht worden rond de leeftijd van 15 à 16 jaar. Deze transformatie komt vandaag de dag op jongere leeftijd voor, veroorzaakt door o.m. omgevingsfactoren die de intrede van de pubertijd versnellen. Maar dit hoeft geen drama te zijn. Van zodra de stem zich weer stabiliseert en als tenor of bas herboren wordt, gaan de doorzetters verder naar het mannenkoor.

Het leven van een knaap

Naast schoollopen, gaan de meeste van de knaapjes op vrijdag, na schooltijd en voor de repetitie van het koor, naar het voetbal, waar ze zich volop kunnen uitleven. Dit maakt dat de repetities vaak wat tumultueus starten door de nog snel stromende adrenaline na de voetbaltraining. Maar eens die afneemt, breekt een ideaal moment aan voor de dirigent om de aandacht van de jongens te pakken te krijgen. Tijdens hun koor-opleiding en repetities wordt gewerkt aan – wat dacht je – het inzetten en ontplooien van de stem en ook – misschien minder voor de hand liggend – de houding en het gedrag. De knapen zijn immers nog jonge kinderen van wie een sterke discipline en veel doorzettingsvermogen gevraagd wordt. Trouwens, zonder steun van de nabije familie is deze activiteit voor de betrokken knaap niet denkbaar. Maar gelukkig blijkt uit ervaring dat wie kan zingen, ook graag zingt. Bovendien, het feit dat ze met jongens onder mekaar zijn, zonder aanwezigheid van meisjes – wat op die leeftijd toch een zekere stress kan veroorzaken -, maakt dat ze nog echt genieten van die jongensmomenten.

En het leven van een dirigent van een knapenkoor

Als ik vraag over welke de eigenschappen een goede dirigent moet beschikken, lacht en zucht Pieter tegelijkertijd. Naast het harde werken aan het vormen van de stem, draait het vooral om heel veel geduld. Ieder jaar komt een nieuwe lichting jongens naar het koor en begint alles weer van bij het begin. Het delicate in de aanpak draait rond het vinden van een balans tussen enerzijds aanvoelen wat bij de jongens spontaan naar boven komt en anderzijds wat aangescherpt tot zelfs ingedramd moet worden, zonder de motivatie van de kinderen aan te tasten, maar toch vooruitgang en resultaat te boeken. Ondanks de inspanningen die een dirigent moet leveren, is deze activiteit voor Pieter bijzonder inspirerend en geniet hij zowel van de muziek als van de sfeer waarin de trainingen en ook officiële momenten verlopen.

Oefening baart kunst

Dit gezegde geldt zeker voor In Dulci Jubilo. Het koor beperkt zich niet tot de twee repetities per week. Het neemt ook regelmatig deel aan muzikale activiteiten. Voices for peace bracht in 2014, ter nagedachtenis van de Grote Oorlog, 39 koren uit Europa samen wat de knapen een ideale gelegenheid bood om andere koren en leeftijdsgenoten aan het werk te zien en te horen. Dit jaar was er de uitwisseling met een Deens koor waaraan met veel plezier wordt teruggedacht. Diverse families hebben ook de beste herinneringen het verblijf van een Deense koorknaap in hun gezin. Een ander hoogtepunt voor de koorleden is de jaarlijkse zomerreis. Gedurende 7 à 10 dagen wordt een verblijf in het buitenland, dit jaar in Oostenrijk, gevuld met concerten, afgewisseld met ontspanning. Gezinsleden zijn welkom op dit evenement, een ideaal moment ook om de ouders van de knapen gemotiveerd te houden. Maar het palmares van het knapenkoor is ruimer dan dat: het waagde zich reeds aan een jeugdopera, Brundibar van Hans Krasa en een musical, Smike. In 2002 werd het koor zelfs uitgenodigd op het Koninklijk paleis om het Kerstconcert te verzorgen.

Getuigenis van een knaap

Kasper is 12 jaar en 3 jaar lid van In Dulci Jubilo. Zijn vader gaf de aanzet om naar het koor te komen. Kasper geniet van deze activiteit, vindt de liedjes die gezongen worden en het samen met de vriendjes zingen heel leuk. Hij kijkt er naar uit om, samen met zijn familie, mee te gaan met het koor, op de zomerreis naar Oostenrijk. Later wil hij graag als hobby verder zingen in een koor en instrumenten, cello en blokfluit, leren bespelen. Hij bereidt zich hierop voor door notenleer te volgen. Tot slot vermeldde hij trots dat zijn familie gastgezin was bij de uitwisseling met een Deens koor, wat een heel aangename ervaring was. Link naar de website van In Dulci Jubilo.

Magda Verberckmoes, Tekst

Eric Rottée, Foto’s