De tekeningen van Marjan Brabants intrigeren me mateloos. Ik ontdekte haar op Instagram, met enthousiasme reageerde ik keer op keer op haar tekeningen. Haar sterk persoonlijke, hermetische poëzie liet me ook niet onberoerd. Toen ik de dichtbundel DAG ZEGGEN FAALT (geïllustreerd met tal van zelfportretten) in mijn handen kreeg, besloot ik Marjan Brabants te contacteren. ‘Had ze zin in een interview?’ mailde ik haar. Marjan wou liever schrijven.
Mailverkeer
naar aanleiding van het lezen van haar dichtbundel met zelfportretten DAG ZEGGEN FAALT beeldend werk en poëzie Cursieve teksten zijn fragmenten overgenomen vanhttps://www.marjanb.com/boek
Dag Marjan b
Via Instagram leerde ik je poëzie en tekenkunst kennen en appreciëren. Massa’s zelfportretten verrassen me opnieuw en opnieuw, je tekeningen zijn telkens verrassend anders en toch altijd Marjan; Marjan met de grote ogen, soms vragend, dromerig, uitdagend, kwaad, onzeker, starend, ongelooflijk expressief….. En kijk plots veroverde ook poëzie je account. Tekeningen en poëzie vechten nu samen om aandacht. ‘Na mijn vaders dood, begon ik routineus te schrijven. Beeldend werken absorbeerde de schok niet en ik zocht intuïtief een uitweg.’ Nu boort poëzie zich een weg tussen potlood en markers. Was de dichtkunst latent aanwezig en kwam die pas aan de oppervlakte bij het heengaan van je vader?
In je nawoord lees ik ‘We zijn ruim een jaar na de uitgave van mijn bundel DAG ZEGGEN FAALT. Het stof van een vader verdwenen ligt bedaarder, kroppen moeten minder weggeslikt.’ Is de drang naar het schrijven van poëzie nu minder? Of zal er altijd een gebeurtenis, ontmoeting en dat gevoel zijn die je laten grijpen naar de pen?
3 augustus ‘23 overgenomen uit boek DAG ZEGGEN FAALT
hoe harmonieus de tak die telkens ’t juiste ritme vindt op elke vlaag van wind
Ik hoop nog jaren te ontdekken stille verzen als deze, ze zachtjes te lezen, dromend van een welklinkende wereld in balans.
Het potlood was het attribuut van je pa om merkwaardige zaken te onderlijnen, jij gebruikt het als tekeninstrument. Wie weet hou je zoals je pa teksten bij, onderlijn je wat je boeit…. ‘Hij was de literaire stem in ons gezin en die ruimte had hij verlaten, een plek om met hem te blijven praten.’ Ben je tevreden over je eigen schrijvende stem? Mis je een goedkeurende blik, het ultieme oordeel van je vader?
‘Mijn vader had een enorm egard voor Chet Baker en zijn muziek landde vol in mijn oren. Misschien werd daar mijn schrijfstem geboren? Één die, zoals Baker, net in een beperkt bereik kan zeggen wat er te zeggen valt.’ Misschien zou hij je aansporen meer volzinnen te schrijven?
Wat me opvalt. Je tekent jezelf niet als een vrolijke, blije Marjan die het leven toelacht, gulzig genietend van het ‘zijn’. Op één van je tekeningen ligt zelfs de tuin er kleurloos bij. Je portretten ogen droefgeestig en toch is er ook die andere Marjan, dat ben ik zeker. De melancholie haalt het van de lach. ‘Ik was een ernstig kind.’ schrijf je in je nawoord, ik vermoed, nu een ‘ernstige vrouw’ Op je tekening maakt de kat zich geen zorgen en knijpt de ogen dicht, waarom stel ik dan zo veel vragen? ik weet niet wie anders te zijn schrijf je in een gedicht, dat hoeft ook niet… zolang je maar gelukkig bent.
Ook je handen zijn suggestieve, expressieve zelfportretten, portretten in de stijl van je ogen. Ze verraden de goede tekenaar in je. Ik zoek wat ze te vertellen hebben. Het valt moeilijk te vatten voor mij als buitenstaander.
Uit je tekeningen spreekt zoveel liefde voor je hond en je kat maar ik hoop ook voor de mens. Peren en appels zijn bij jou geen stillevens, ze leven op het dode papier.
Kan een dag leeg zijn; een dag zonder tekst, zonder sprekende tekeningen, met heel veel rust in je hoofd?
Dit zijn vele vragen van mij aan jou. Wat je kwijt wil aan de wereld, mag je me vertellen, het hoeft niet, maar graag. Dank je.
Lieve groeten Kathleen Ramboer Bewonderaar en reporter van Kunst
Dag Kathleen
De ontmoeting tussen werk en kijker of lezer, het blijft iets mysterieus, en je brief is voor mij als gluren door een sleutelgat. Ik pik dadelijk in op “Tekeningen en poëzie vechten nu samen om aandacht.” Voor mij zijn het parallelle sporen. Misschien schrijf ik meer denkend en teken ik meer voelend, maar dat zijn twee kanten van dezelfde medaille. De innerlijke noodzaak om een lijn te trekken of een woord te typen, alsof ik me van iets moet bevrijden. Poëzie was inderdaad al latent aanwezig, en de dood van mijn vader stookte het vuur om te schrijven op. Met tekenen alleen kon ik de schok niet dragen. Vandaag voelt het minder urgent, maar ook het alledaagse, mijn hond of een tak, geeft op dezelfde manier aanleiding tot creëren. Wie weet wat morgen brengt, beeld noch gedicht laten zich tegenhouden of afdwingen.
Je vraagt of ik tevreden ben met mijn schrijfstem. Wel, ze is wat ze is. Ze is mijn vertaling van de horten en stoten van rouw, de flarden van herinneren, de opgebroken vader. Ik kon alleen zo schrijven: fragmentarisch, wegkappend op zoek naar iets wezenlijks. Eerder hermetisch besef ik, misschien een artistieke vorm van zelfregulatie, maar niet onlogisch gezien parallel mijn beeldend werk en de muzikale laag in mijn leven.
Ik mis het oordeel van mijn vader niet. Ik weet dat hij fier was, ongeacht. En voor volzinnen kan hij een roman openslaan.
Je wenst me toe gelukkig te zijn, en dat is wat mijn werk wel vaker oproept. “Gaat het goed met jou?” Onlangs ontdekte ik een zelfportret van Giorgio de Chirico uit 1911, met de Latijnse inscriptie “Et quid amabo nisi quod aenigma est?”: “En wat zal ik beminnen, zo niet het raadsel?”. Dat resoneerde omwille van zijn invalshoek. Is dit wat ik doe? Het enigma van zijn proberen te omhelzen? Niet iedere dag nee, alhoewel, en soms is leeg gewoon vol…
22 januari ‘23
wie zichzelf niet draagt in de vullende leegte van wegdeemsterend licht zwicht
Merci voor de ontmoeting Kathleen, alle goeds,
marjan b
PS: waar zag je die appels? En ik die dacht dat ik een peer kon tekenen, ik oefen nog wat.
Dag Marjan
Dank voor je eerlijke antwoord. Ik bekijk wanneer ik je tekst kan inplannen. In elk geval hou ik je op de hoogte.
En inderdaad, het zijn wel degelijk fantastisch getekende peren die appels van je. Er is geen twijfel mogelijk. Ik dacht bij het kijken onmiddellijk aan de geaquarelleerde appels van Cézanne. Hij illustreerde er enkele brieven mee. De manier waarop je de bolle vorm plastisch weergeeft is voor mij à la Cézanne. Dat is de enige echte reden van mijn mis schrijven en niet je tekentalent.
DICHTBUNDEL DAG ZEGGEN FAALT 21 x 28 cm 64 pagina’s paperback ISBN 9789464986709 prijs 22,95 euro afhalen gratis / verzending met bpost 6,85 euro (BE) formulier invullen zie https://www.marjanb.com/boek
POËZIE – EN KUNSTEVENT TALE ART GALLERY – VLIERZELE
Boekvoorstelling Tentoonstelling – curator Jean-Paul van der Poorten
Tale Art Gallery Vlierzeledorp 12A, 9520 Vlierzele 29/6 tem 6/7/2025 zondag 29/6: 14-18u (vernissage) zaterdag 5/7: 14-18u zondag 6/7: 14-18u (finissage) of na telefonische afspraak 0476/50 49 52 info https://taleartgallery.be/expo-29-06-2025-06-07-2025/
Een event waarbij beeldende kunst, poëzie en muziek met elkaar in dialoog gaan. Anima hominis is een verkenning van de ziel van de mens. Kunstenaars gaan in dit event op zoek naar het onverklaarbare dat leeft in de mens, naar het ondoorgrondelijke van het innerlijke. Thema’s die aan bod komen zijn het fenomeen antropos, de innerlijke wereld van de mens, archetypen, etnische motieven en artefacten, het menselijk tekort, de zoekende en de weerloze mens.
Kunstenaars JOS BOLLE, PEDRO BRUGADA, ANDRÉ BRUYLANDT, ANNICK DE HOUWER, LUCAS DELAERE, GINO DERMAUT, BIE GARCET, INE LAMMERS, MISTRAL-MELIKE, MELISSA MUYS, KRISTEL NAESSENS, TIM ROOSEN, GUY TIMMERMAN EN JEAN-PAUL VAN DER POORTEN Curator: Jean-Paul van der Poorten
Opening zondag 29 juni 14u
Verwelkoming door galeriehoudster Tanja Leys. Openingswoord door Tim De Knyf, burgemeester van Sint-Lievens-Houtem. Woordje van Pedro Brugada. Paul Jambers leest twee gedichten uit Dag lieve mens. Jean-Paul van der Poorten stelt de kunstuitgave en het kunstalbum voor. Magali De Vlaeminck en Hervé Claeys lezen gedichten over het masker en de ziel van de mens. Pianomuziek door opkomend talent Lander Veelhaver. Receptie
Finissage zondag 6 juli 14 uur
Verwelkoming door galeriehoudster Tanja Leys. Pedro Brugada, Magali De Vlaeminck, Tanja Leys, Willy Van Boxstael en Jean-Paul van der Poorten lezen gedichten over mens en tijd. Muzikale omlijsting: Lander Veelhaver. Er wordt een drankje aangeboden. vernissage en finissage: gratis toegang
Kunstuitgave Anima hominis
De kunstuitgave Anima hominis bevat werk van Jos Bolle, Pedro Brugada, André Bruylandt, Annick De Houwer, Lucas Delaere, Gino Dermaut, Bie Garcet, Ine Lammers, Mistral-Melike, Melissa Muys, Kristel Naessens, Tim Roosen, Guy Timmerman en Jean-Paul van der Poorten. De werken gaan over de wisselwerking tussen innerlijk en uiterlijk, over kwetsbaarheid en over de gevoelens van de menselijke ziel.
Een exemplaar van Anima hominis kan worden gereserveerd door storting van 35 euro op rekeningnummer ‘De verwondering’ BE06 7370 6287 3322 met vermelding Anima hominis. Het exemplaar dient te worden afgehaald vóór de aanvang van de voorstelling en wordt niet met de post toegezonden.
Ze leerden elkaar kennen, hun relatie verdiepte zich. Ze ontdekten overeenkomsten in hun leven en in hun kunst. Zo ontstond het idee om samen een kaartendeck te creëren met de schilderijtjes van Linda enerzijds en de poëzie van Hanny anderzijds
Linda
Hanny is een vriendin van ondergetekende.
Zij vertelde me over haar samenwerking met Linda en toonde me het kaartendeck: een doosje met 37 kaartjes met Linda’s schilderijtjes en een bijhorend boekje met Hanny’s passende poëzie. Op de keerzijde van elk kaartje ook een affirmatie. Ik had een vermoeden wat een affirmatie betekent maar zocht het woord toch even op. ‘Een affirmatie is een positieve, versterkende gedachte over iets wat je graag wil hebben of wil zijn en welke je regelmatig moet herhalen zodat het greep op je krijgt. Bijvoorbeeld: ‘ik ben zelfverzekerd’, ‘ik ben succesvol’. De kracht zit in de herhaling.
Graag wilde ik kennis maken met Linda en dus nodigde ik beide dames uit bij mij thuis. Zij kwamen uit het, voor mij, verre Zoersel. Linda gewapend met drie van haar schilderijen. Bij een koffie en een gebakje vertelden beiden honderduit over hun leven, het ontstaan, het hoe en waarom van hun kunst. Ze hebben elkaar leren kennen in een workshop ‘intuïtief schilderen’, geleid door Linda. Er was onmiddellijk een klik. Ze voelden heel wat overeenkomst in hun leven en in hun werk. Zo is beider werk gestoeld op instant emoties, op wat ze op het moment van creëren voelen. Hun creaties zijn weergaves van een gemoedstoestand. Beiden hebben een zware crash in hun leven doorgemaakt.
Bij Hanny was dat een zwaar auto-ongeval, op haar 22ste, met een bijna-dood ervaring (BDE). Hanny was in het Licht en de Liefdesenergie opgenomen, de Bron: de prachtige, krachtige, liefdevolle, onaangetaste, zuivere, maagdelijke beginenergie. Het “weten” van die bronkracht, waaruit alles kan ontstaan wilde ze aan de mensen mededelen/ terug opnieuw mee kennis laten maken. De schoonheid en wijsheid ervan laten incarneren.
Wat een immense taak!
Eerst moest ze het in haar lichaam, dat zeer zwaar gehavend was, waar maken. Gedurende vele jaren van pijn, fysiek en mentaal(emotioneel), vol met opruimwerk kreeg die innerlijke kracht van harmonie, liefde en wijsheid stilaan de boventoon. Boosheid, verdriet, angst, veroordeling, onmacht, hardheid, werden met veel geduld, mededogen en hulp van buitenaf getransformeerd. Dat was de boodschap die haar was getoond bij haar BDE.
Meditatie, stilte, rust, bezinning waren één van de hulpmiddelen. Maar ook het uiten van haar gevoelens was een belangrijk element. Wie zijn gevoelswereld niet kent, herkent en erkent zit met vele blokkades die maar niet opgelost raken om die “Hemel op Aarde” te kunnen beleven. Dit uiten gebeurde langs vele wegen waarvan 2 heel voorname onderdelen: ademhaling/zingen en poëzie schrijven. Dit bracht haar dichterbij het leven waar vrede, harmonie, liefde en vreugde een grotere rol gingen spelen.
Bij Linda was het een burn-out, gevolg van een té veeleisende job in combinatie met een scheiding en de zorg voor haar 3 kinderen. Ze probeerde allerlei therapieën uit om uit de put te raken maar niets hielp. Tot een vriendin haar aanraadde om te schilderen. Waarop Linda repliceerde: ‘Ik, schilderen ? Ik kan dat niet!’ Toch nam ze het penseel ter hand. Ze begon met zwarte vegen en een grote zwarte vlek op het witte canvas maar allengs verscheen er ook wat kleur, rood en geel. Ze werkte 3 uur aan eén stuk door. Toen ze klaar was, bekeek ze haar werk en concludeerde : ‘Bah, hoe lelijk ! Zie je wel dat ik het niet kan! Maar tegelijk kwam ze tot het besef : ‘Ik heb gedurende drie uur aan niets gedacht, mijn anders zo volle hoofd was leeg ‘. En toen bekeek ze het schilderij nog eens goed en vond : ‘Wauw, dit is mooi, dit ben ik. En er is hoop, er verschijnt kleur in de donkerte’ . Vanaf dat moment kon ze niet meer stoppen met schilderen. In korte tijd maakte ze 60 schilderijen. Haar therapeute zag de collectie en zei: Dit is een verhaal. Je moet ermee naar buiten komen. Bezoekers zullen er herkenning in vinden. En zo geschiedde, haar eerste expo werd een feit. Het werd een onverwacht succes. Van de 60 schilderijen gingen er onmiddellijk 23 de deur uit.
Wat betreft het kleurenverhaal, een anekdote. Linda gebruikte in den beginne nooit de kleur groen. Groen staat voor het hart-chakra. Linda’s hart zat op slot. De dag dat ze spontaan groen gebruikte, betekende dat dat haar hart weer openstond.
Linda schildert abstract. Reproduceren, schilderen naar model, is niet aan haar besteed. Zo moest ze ooit aan de Kunstacademie, in één van de weinige lessen die ze daar volgde, een ‘vies, vilten poppetje, bengelend aan een koordje’, natekenen. Technisch slaagde ze daar in maar natekenen, iets zonder ziel, iets waar ze niets bij voelde, dat was niet haar ding. Ze citeert nog een andere ervaring aan die academie. Ze kreeg de opdracht de vele tinten blauw in een zelfportret van Vincent Van Gogh te imiteren. Ze had de voorafgaande lessen kleurenleer gemist. En toch slaagde ze perfect in de opdracht. Tot grote verbazing van haar leraar. Besluit : Linda had de Academie niet nodig om artistiek naar buiten te brengen wat er in haar omging. Linda gebruikt acrylverf voor de grotere canvassen omdat dergelijke verf vlugger droogt dan olieverf. Vlug kunnen werken is nodig om de emotie van het moment te kunnen weergeven.
De drie schilderijen welke Linda bij haar bezoek meebracht
Eruption of Light ‘Vanuit het spelen met blauw (deze kleur staat voor mij vaak voor verdriet, voor donkerte), het verwerken van verdriet, het aankijken van een schaduwstukje wordt toch het Licht geboren.
Moody Blue ‘Heb ik geschilderd na een stukgelopen relatie. Ik werk steeds heel intuïtief. Ik had de dag dat ik aan het schilderij begon boomschors meegebracht uit het bos. Ik verwerkte dat in het schilderij en zo ontstond heel intuïtief een ‘eilandje’ waarop een koppeltje (de boomschors) stond. Ik zag daarin de herinnering aan een oudejaarsnacht op een ‘eilandje’ in de Seine in Parijs. De gelukkigste oudejaarsnacht van heel mijn leven tot nu toe. En toch ervaarde ik een gevoel van verslagenheid…. opnieuw een relatie die stukliep….’
Inner peace/Her Eden
‘Brave as she is She tackles life In her own beautiful Eden, Her paradise. With an open mind A warm heart A big smile
Brave as she is She tackles life In connection with nature In connection with her loved ones The only things in her wishlist Peace, harmony and love.’
Tekst: Linda
Het kaarten-deck
Uit het doosje pik ik een schilderijtje uit. In een bijhorende gedichtje beschrijft Hanny wat ze heeft doorgemaakt met als Affirmatie : ‘Uit schaduw en licht her-rijs ik als een feniks’ In het kader van wat ik hierboven vertelde over Hanny zal de lezer de inhoud goed begrijpen.
Kaartje 13
‘Als een… Ik was Gekraakt-uiteengereten en kapot Dof van ellende Schrijnend van verdriet Verscheurd van pijn Kwaad van onrechtvaardigheid Waarom-waarom-waarom Waarom ik? Vijandig-eenzaam-nijdig-jaloers Donker-loodzwaar en diep Was de hel Verdoemd voor heel mijn leven, Gebroken-verbrijzeld-gebrandmerkt! Kreupel, strompelend moest ik verder Een schaduw van mezelf! Uitgedoofd-gevoelloos En bijna dood! Vandaag ben kuit deze as verrezen Licht wil ik zijn, de schaduw achter mij Met innerlijke gloed Met innerlijke moed Met innerlijke fierheid Kaarsrecht maar soepel stromend Stap ik dankbaar en wetend Het leven tegemoet! Als een feniks verrezen uit mijn as Als een bloem die bloeit naar het licht Als een vogel die jubelend zijn lied verheft Naar het al Als één in lichaam en ziel … Als een geheel volwaardig ik,
OHM !!!
Linda had een geschenkje voor me mee: het origineel van het schilderijtje op kaartje nr 28. Ze had van Hanny vernomen naar welk van de 37 kaartjes mijn voorkeur uitging. Ik kan me in dat werkje helemaal vinden.
Dank jullie wel Linda en Hanny !
Kaartje 28
Bijhorend gedichtje ‘Luisteren’
Als ik heel stil in mij luister Hoor ik het gefluister Hoor ik hoe … klank in mij ontstaat Voel ik hoe … adem door mij gaat Proef ik hoe … tonen smaken Voel ik hoe … ze aan mij raken Ruik ik ook het kruidige boeket Voel ik … sferen in mij neergezet Dit verbindt in mij … stilte … met actie Als een oneindige vreugdereactie
Tekst en foto’s mbt het kaartendeck: Bernadette Van de Velde Overige foto’s: aangeleverd door beide kandidates
INFO
Met het kaartendeckdoosje willen Linda en Hanny hun levensvisie, gevoelens en lichtkracht met hun publiek delen. Het doosje wordt aangeboden aan 30 €
Tekst Kathleen Ramboer – foto’s copyright Johan Clarysse
Johan Clarysse is niet alleen een poëet op het canvas maar ook met de pen. Zijn eerste gedichtenbundel HET GEDULD VAN WATER is vers van de pers. Het mysterieuze schilderij op de cover, een Johan Clarysse, laat veel aan de verbeelding over, ook zijn gedichten kan je als lezer zelf een invulling geven. Zijn poëzie lezen is als kijken naar stillevens. Het is de kunst van het alledaagse, een viering van het leven van elke dag, contemplatief.
De bundel kan ik ontelbare malen lezen. Door het kleurrijke taalgebruik, de metaforen, de zinspelingen, de vindingrijke beeldspraak en de verbeelding van de dichter blijft de verrassing overeind. Lezend droom ik me schilderijen, verbeeld me herinneringen, ga op ontdekkingsreis in de wereld van de dichter en beleef opnieuw een stukje uit een ver verleden. HET GEDULD VAN WATER geeft me de kans een dichter te ontmoeten die beeldend schrijft en poëtisch schildert. Tijdens het interview voor kunstpoort leer ik een tedere kunstenaar kennen met een menselijke blik en klare taal.
Kunstpoort HET GEDULD VAN WATER Kan je me de titel verklaren? Wat is de onderliggende gedachte? Johan Clarysse Er zijn veel titels de revue gepasseerd. Dit vond ik een goede, een tikje mysterieus. De titel verwijst ook naar een stukje uit het gedicht Voorschot op geluk– pg 38
Laten we twijfels van elkaars lippen lurken, geloven in de zachte leugens van de kunst, het boek dat spreekt, de feniks, de kat, het kind, in het geduld van water.
In de bundel zijn er een vijftal verwijzingen naar WATER. Water zie ik als een metafoor voor het leven. Water kan zuiverend en positief zijn (de mens en de aarde bestaan grotendeels uit water) maar water kan ook aan de lippen staan, het is dubbel. Bij GEDULD van water denk ik aan een rivier die vanaf de bron geduldig op zoek gaat naar zijn eindpunt, die kronkelt, het landschap voorbij slingert, soms traag stromend, soms met watervallen, tot de monding in zicht is. Het is een titel die veel openheid laat.
Kunstpoort Waarom precies dat schilderij op de cover? Johan ClarysseHet schilderij komt uit de reeks ‘Looking for the invisible’. Ik wou een sterk beeld, het beeld heeft een zekere ambiguïteit in zich. Het gezicht laat een spanningsveld raden tussen de buitenwereld en de binnenwereld, een spanningsveld dat ook in de bundel aanwezig is. Het schilderij roept voor mij vragen op over onze condition humaine, wat is de mens?
KunstpoortWaarom publiceer je nu pas je dichtbundel, na al die jaren schrijven? Johan Clarysse Ik ben een laatbloeier die misschien iets in te halen heeft. In mijn studententijd en later schreef ik gedichten, publiceerde nu en dan. Daarna heb ik mij vooral in mijn beeldende kunst geëngageerd. Door de combinatie van mijn schildersloopbaan, mijn halftijdse job en het vaderschap, bleef er weinig tijd over voor de poëzie. De schrijver in mij heb ik een tijd verwaarloosd. De laatste vijf jaar heeft de oude passie een nieuw elan gekregen. De tijd was rijp voor een dichtbundel.
Kunstpoort Is er een wederzijdse beïnvloeding tussen je schilderkunst en poëzie, zie je verwantschappen. Is de taal van de dichter dezelfde als die van de schilder? Johan ClarysseEr zijn zeker verwantschappen. Ik citeer graag Simonides, een Griekse filosoof en schrijver, 540 voor Christus: ‘Schilderkunst is stomme poëzie en poëzie is sprekende schilderkunst’. Bij beide disciplines vertrek je vanuit de verwondering, de observatie, je stelt je eigen wereld en die rondom je in vraag. Zowel schilderkunst als poëzie brengen een beeldend verhaal: in de schilderkunst met verf en kleur, in de poëzie met taal. Er zijn ook gedichten in de bundel die refereren naar schilderkunst.
Fragment uit Zelfhulpgedicht – pg41
Drink een espresso in gezelschap van de baadsters van Bonnard.
Adem buiten de lijntjes, zorg voor baldadigheid
Kunstpoort Je schrijft de taal van een schilder: je verwijst naar kleuren, schrijft beeldend, filmisch… Bij het lezen van je poëzie verbeeld ik me een schilderij, een tafereel met specifieke, gedempte onverzadigde kleuren. Persoonlijk lees ik je gedichten zoals ik stillevens bekijk, met verbeelding, met emotie en herkenning. Ik zie een tafereel uit mijn kindertijd, herken een alledaagse realiteit, zoom in op de werkelijkheid. Soms besluipt me de gedachte: het gedicht kon evengoed een schilderij zijn. Mocht je geen schilder zijn, zou je dan in eenzelfde stijl, op eenzelfde beeldende manier schrijven? Johan ClarysseIk denk visueel, in de poëzie vertaalt dat zich in beelden. Beelden zijn opener dan begrippen of beschrijvende taal. Je kan ze invullen, ze maken diverse interpretaties mogelijk. Bij schrijvers/dichters is dit een gouden regel: ‘Show, don’t tell’. Het visuele is van kapitaal belang.
Kunstpoort Een schilderij kon een gedicht geworden zijn en omgekeerd. Wat doet je grijpen naar taal en wat naar het penseel? Johan ClarysseSoms grijp ik naar het medium schrijven, naast poëzie schrijf ik ook dagboekfragmenten, of ik kies voor het schilderen. Wat me naar het ene drijft en wat naar het andere is moeilijk te verklaren. Het gebeurt. Ik weet alleen maar als ik schilder, kriebelt het om te schrijven, als ik schrijf bekruipt me de lust om te schilderen. Door mijn fragiele gezondheidstoestand en het eindigheidsbesef dat ermee samenhangt is dat nog versterkt. Ik wil vele zaken simultaan aanvatten: en schrijven, en tekenen, en collages maken, en schilderen…
Kunstpoort Deze bewering doet me denken aan een andere vraag: ben je in je hoofd altijd aan het schrijven of schilderen? Kan je je hoofd nog leeg maken? En is dat niet vermoeiend? Johan Clarysse Wellicht kom ik over als een rustig persoon maar binnen in is het een en al activiteit en onrust. Ik ben zoals het een goede schilder en dichter past, altijd aan het observeren en creëren. Zonder meer in het nu zijn is voor mij een uitdaging. Maar ik vind het anderzijds fantastisch dat je mensen kan raken door wat je creëert en dat die dan bereid zijn in je universum te treden.
Kunstpoort Door je poëzie stel je je kwetsbaar op, leg je gevoelens bloot. Vind je het niet vervelend dat de lezer gist naar je persoonlijke leven en ervaringen, zich voorstellingen maakt over jouw leven en wie weet de bal compleet misslaat?
The big conversation, 70x90cm, 2022
Johan ClarysseHet lyrische IKvalt nooit 100 procent samen met dat van de schrijver. Ik put uit reële autobiografische ervaringen. Dat is het beginpunt maar niet het eindpunt. In mijn bundel zie je vaak het thema opduiken van het samensmelten van aanwezigheid en afwezigheid; de sterke tegenwoordigheid van een persoon die fysiek afwezig is door een breuk of door de dood. Maar als ik dat zo formuleer, zegt dat weinig, daarom schrijf ik er gedichten over. Sinds het overlijden van mijn vader X aantal jaren geleden is de nooit stoppende dialoog met onze eindigheid nog meer een voedingsbodem geworden voor zowel mijn schilderijen als mijn gedichten. Dat ik mij daar soms kwetsbaar bij opstel, vind ik ok. Je voldoende kwetsbaar opstellen in je werk – dat niet gaan etaleren maar ook niet verbergen achter allerlei poëtische trucs, het wapen van de ironie, of hermetische omschrijvingen – dat laat juist de mooiste dingen ontstaan.
Fragment uit Rechter en vriend – pg 10 I Nog steeds bewaar ik jouw gezicht, je voortvarende handen, de witte stoel waarop je zelden rustte.
Handig was je in dingen, onhandig in verdriet. Je hield niet van languit liggen in het gras. Het jaar door plantte je lente.
Je leerde me de hoogste vliegers maken, cirkels in staalblauwe lucht, de klakkebus die het luidst knalde.
Dat wit een optelsom van kleuren is en een omweg ons naar verder leidt.
Al kan ik nooit je hand nog schudden, ik houd je lichaam wakker. In je botten kom ik langzaam thuis.
Fragment uit Breuklijn – pg 48
Toch ben je er nog: als je voorbij fietst vermomd als vreemdeling, als ik de paaslelies in mijn tuin met je vingers verwar.
Gisteren zag ik je in aarde woelen, praten tegen de kat, kijken in de spiegel die ik voor je was.
Je kwam de kamer binnen als een raam waaruit het uitzicht is verdwenen.
Kunstpoort Bij het lezen van poëzie willen mensen geraakt worden. Kan een gedicht helpen om emoties te verwerken, troost te vinden, bij de schrijver of bij de lezer? Johan ClarysseDat denk ik wel, dat geldt alvast voor mezelf. Bij het lezen van een gedicht kan herkenning optreden, waardoor al dan niet sluimerende emoties bestaansrecht krijgen, soms ook gevoelens waar je zelf nauwelijks bewust van bent. Als jonge student was ik sterk politiek geëngageerd. Ik had een naïef geloof in een nieuwe betere wereld, een nieuwe mens. Op een bepaald moment heeft dat geloof flinke deuken gekregen. Een verlies van idealen gaat gepaard met rouwen, maar ik negeerde dat. Een gedicht van Herman De Coninck die daarop alludeerde opende mijn ogen. Een rake verwoording zorgde voor een gevoel van herkenning en dat werkte troostend. Maar poëzie is natuurlijk meer dan herkenning of troost bieden. Poëzie lezen maakt je blik scherper. Het reikt andere, soms onverwachte perspectieven aan en laat je kennismaken met andere invalshoeken.
Kunstpoort Ik hou van je gedichten niet alleen door de inhoud maar vooral om de schoonheid van de taal, de metaforen, de beeldspraak, het filmisch schrijven, het visuele. Johan ClarysseNatuurlijk, de omgang en het spelen met taal is het belangrijkste maar om poëzie te schrijven heb ik nood aan een inhoud zoals ik die ook nodig heb om gedreven te kunnen schilderen. Gedichten gaan vaak over thema’s die duizenden jaren oud zijn: liefde, geluk, dood, leven, afscheid, verbinding. Maar waar het vooral omdraait is de vormkracht. De inhoud is in zekere zin secundair. Alles is al geschreven maar hopelijk niet op mijn manier. Daar moet je ergens van overtuigd zijn, anders begin je er niet aan.
Kunstpoort Schrijf je intuïtief? Hoe ontstaat de beeldspraak, een metafoor? Schrijf je vlot of pieker je over het juiste woord, de juiste zin? Is er een lange afstand afgelegd tussen het denken en de hand die schrijft? Johan ClarysseEen gedicht schrijven is een werkproces. Het start meestal met een beeld dat zich opdringt, een startregel, maar het eindpunt is niet gekend en verloopt volgens een grotendeels oncontroleerbaar proces.Het ene beeld roept het andere op, genereert associaties, de opeenvolgende beelden stuwen elkaar voort. Het is een mythe te denken dat een schrijver een onverwachte ingeving in één ruk omzet tot een gedicht. Tien of meer versies gaan het eindproduct vooraf. Eerst zijn er mijn aantekeningen, de ongefilterde versie van die keten van associaties. Dan begint het grote werk, het schrappen, het zoeken naar variaties, het uitzuiveren van beelden, het zoeken naar het meest geschikte woord, naar een gepast ritme. Een gedicht schrijven betekent lezen en herlezen, vaak laat ik het ook lezen door iemand anders.
Kunstpoort Wanneer weet je als een gedicht af is? Je schilderijen geven de indruk ‘onaf’ te zijn, Geven je gedichten tevens een onvoltooide indruk? Johan Clarysse Een gedicht is af als ik de beste versie heb gevonden, als de puzzelstukken in elkaar vallen en het geheel kloppend maken. Dat betekent dat het beantwoordt aan de regels en wetmatigheden die ik – inderdaad grotendeels intuïtief – voor mezelf heb ontworpen voor wat een goed gedicht hoort te zijn. Je kan de gedichten ‘onvoltooid’ noemen in die zin dat hun betekenis niet vastligt en kan verschuiven. De lezer moet zelf de gaten invullen. Meerdere lezingen zijn mogelijk. Zoals in mijn schilderkunst is er ook dat eeuwige spanningsveld tussen helderheid en mysterie. Ik haal hier graag de quote aan van T.S. Eliot: ‘A good poem communicates before It Is understood’. Je hoeft niet alles onmiddellijk te begrijpen.
Kunstpoort Je gedichten zijn toegankelijk voor het grote publiek. Johan Clarysse Ik hou niet van hermetische poëzie maar een gedicht mag ook niet te toegankelijk zijn. Een goed gedicht is voor mij helder en duister tegelijkertijd. Het is per definitie meerduidig en suggestief. In zowel mijn schilderijen als in mijn dichtkunst hou ik van gelaagdheid. Maar er moet wel een inrijpoort zijn. Ik zet graag de deur op een kier. Aan de lezer of de kijker om binnen te treden in het gedicht of schilderij, erin rond te wandelen en liefst ook wat in te verdwalen.
KunstpoortIs gedichten schrijven als gesprekken voeren met iemand die je niet kent en je geen antwoord geeft? Johan Clarysse Je schrijft een gedicht. Je laat het los op de wereld maar weet niet waar het landt. Het is een zekere vorm van gulheid ook.
Kunstpoort Bij het lezen van je gedichten treedt vooral bij oudere lezers een gevoel van herkenning op, het herkennen van bepaalde levenssituaties. Je graaft hoogst waarschijnlijk in je eigen leven. Schrijf je over persoonlijke herinneringen die ook universeel zijn? Denk je dat jongere jeugdige lezers ook deze poëzie zullen smaken? Heb je een idee wie je lezerspubliek is?
Fragment uit Afscheid – pg 7 III Haar kamer, een boekdeel dat nog geschreven moet worden. We praten over appeltaart, de kunst van het ontvlekken, roze bietenmousse en in de boze wereld buiten: schaliegas, wir schaffen das, oorlogsgedruis.
Johan ClarysseHET GEDULD VAN WATER is geen persoonlijk document, zoals ik al zei. Ik put wel uit persoonlijke ervaringen en herinneringen maar probeer het particuliere van die ervaringen te overstijgen en er een meer universele, algemeen menselijke dimensie in te brengen. Het gaat niet over mijn gemis, maar over Het Gemis. Het gaat niet over mijn verlangen, mijn vader enz. maar over Het verlangen of De Vader, telkens met hoofdletter. Thema’s zoals eindigheid, verlies… zijn niet aan leeftijd gebonden. Ook de jeugd kan de weg vinden naar mijn poëzie. Het geeft voldoening te weten dat je gedichten gelezen worden. Gedichten schrijven is tenslotte een vorm van communicatie, zij het dan communicatie via een omweg, precies omdat het de dingen gelaagder en complexer maakt…
KunstpoortWat is het verschil tussen taal en verf? Laat de taal minder vrijheid toe door zijn traditie, zijn wetten en regels? Beperkt taal de creativiteit? Legt taal de creativiteit aan banden? Johan Clarysse Je kan ook vrij creatief omgaan met taal door het gebruik van metaforen en beeldspraak, het zoeken naar ritme, een specifieke klank… Bij experimentele dichters komt taal los van zijn betekenis en daar kan je heel ver in gaan. Paul Van Ostaijen en later de Vijftigers zijn daar mooie voorbeelden van. En bovendien: schilderkunst heeft ook zijn wetmatigheden…
KunstpoortOnze maatschappij heeft een beeldcultuur, wordt overspoeld door vooral dan digitale beelden. Denk je dat poëzie zorgt voor wat tegenwicht? Wordt poëzie niet in een hoekje gedreven of geloof je dat poëzie blijft overleven? Johan ClarysseBij de opmars van de fotografie beweerde men ook dat dit de dood was van de schilderkunst en kijk de schilderkunst bloeit als nooit tevoren. Poëzie zit in het DNA van de mensheid en gaat niet verdwijnen. De Grieken gingen ons voor, de leerdichten op rijm gaven kennis door. Ook in de Middeleeuwen was poëzie een belangrijke bron van kennis. Jammer, in onze samenleving maken we een verpretparking van de kunst mee, consumentisme is primair, dat duwt zaken als poëzie weg. Wat verstilling, vertraging en introspectie vraagt, verdwijnt naar de achtergrond. Poëzie is een niche. Het onderwijs kan een belangrijke rol spelen om daar verandering in te brengen. Of een Paul Snoek, Claus, Lucebert, Hans Andreus, Paul Van Ostaijen nog aan bod komen, weet ik niet. Songteksten, teksten die verwijzen naar de leefwereld van de jeugd met een poëtisch sausje er bovenop komen nu veeleer aan bod. Jammer, ik stel vast dat de poëzie waarmee ik kennis maakte tijdens mijn studies, nog altijd voor mij een inspiratiebron is, daar ben ik mijn leraars nog steeds dankbaar voor.
KunstpoortDenk je dat AI al in zwang is bij het dichten met gevolg heel wat vervlakking van de taal, minder nuances, minder diepgang? Johan ClarysseIk probeerde AI zelf uit met de vraag: schrijf een gedicht over een eik op het dorpsplein bv of over Brugge. Het resultaat was een verzameling van clichés. Een gedicht dat ik zelf neerpende, liet ik ook los op Chat GTP met de opdracht: maak hier een beter gedicht van. Interessant was de omzetting niet. Het kan misschien wel van nut zijn bij het zoeken naar een synoniem of een andere formulering. Hoe specifieker de vraag, hoe bruikbaarder het antwoord. Maar ik geloof er niet echt in. Moderne technieken kunnen soms een hulp zijn als je ze verstandig weet aan te wenden. Nogal wat hedendaagse kunstenaars gebruiken foto’s en projectie bij de opbouw van een schilderij, ook grote namen als Luc Tuymans en Michaël Borremans deden of doen dat. Alles kan van mij als je er inderdaad niet aan vastzit en het eindresultaat maar een sterk schilderij is De valkuil is dat de kunstenaar niet loskomt van het oorspronkelijk beeld en teveel invullend gaat schilderen, waardoor het toeval en het proces van het schilderen zelf in het gedrang komt. Iets analoogs geldt bij het schrijven van gedichten. Kunstpoort Magnumfotograaf Carl De Keyzer durfde het aan een boek te publiceren met uitsluitend AI beelden. Hij heeft ontelbare malen Rusland doorkruist en beweert: mocht ik Rusland niet kennen dan zou ik zo geen AI beelden kunnen creëren. Johan Clarysse Tenslotte moet je nog altijd een input geven. Op zich is het al boeiend dat de kijker zichzelf de vraag stelt: is dit een AI beeld of een ‘echte’ foto? Alleen het eindresultaat telt voor me. Kunst is per definitie ‘kunstmatig’. Je grijpt in op en geeft een extra dimensie aan een werkelijkheid waardoor die kunst wordt.
Kunstpoort Bij de aanvang van je carrière integreerde je wel eens teksten in je schilderijen, in een vorig interview met kunstpoort noemde je ze WOORDBEELDEN. Die teksten hebben geen directe relatie met de inhoud, ze zijn in eerste instantie een beeldende ingreep. Is het in de toekomst mogelijk dat een tekst, een fragment uit een gedicht, op het canvas wel verwijst naar thema en onderwerp en zo het schilderij gelaagder maakt, er iets aan toevoegt? Of hou je het liefst schilderkunst en poëzie gescheiden?
Suspicious landscapes – Ich bin ein Berliner, 150×140-cm, 2012
Johan Clarysse In mijn dichtbundel komen er bewust geen beelden voor, wie weet een volgende keer wel? Ik ga graag voor een weerbarstige relatie tussen woord en beeld, los van het illustratieve. Een expliciete tekst in een schilderij neigt al vlug naar kitsch. In vroeger werk zorgde de contradictie tussen de krachtige, strenge typografie van de tekst en het organisch, emotioneel geladen beeld, voor een interne spanning in het schilderij, daar hield ik van.
Kunstpoort Waarom dicht een schilder? Of je kan het ook andersom citeren: waarom schildert een dichter? Johan Clarysse Poëzie en schilderkunst zijn 2 media waarmee je greep probeert te krijgen op je eigen werkelijkheid en de werkelijkheid om je heen, die ons voor een deel altijd ontsnapt, zelfs in de intiemste relaties. Dat erkennen en omarmen is één van de drijfveren voor poëzie en schilderkunst. Wie zich perfect gelukkig voelt, geen vragen stelt, de wereld alleen maar toelacht, maakt zelden kunst.
To agree or disagree that isn’t the question, 100X80cm, 2016
Ontevredenheid met jezelf of de wereld waarin je leeft, is een motor voor kunst. Kunst draagt subtiel protest in zich. De poëzie heeft vele kamers. Bij mij ontstaan gedichten vanuit een soort emotionele urgentie, maar dat hoeft niet zo te zijn. Je kan ook een sterk gedicht maken over alledaagse objecten. Kijk maar naar de bundel van Geert van Istendael ‘Het geduld van de dingen (1996)’. Hierin schrijft Van Istendael vol overtuiging over schijnbaar banale voorwerpen als een rode bloempot of een lepel. Een gedicht kan ook louter gestoeld zijn op muzikaliteit. Tegenwoordig schrijven jongere dichters vaak prozaïsch met lange uitdeinende zinnen. Ik hou meer van verdichting, een minimaal aantal woorden voor een maximaal effect, met voldoende witregels die de stilte binnenbrengen.
Kunstpoort Hoe ben je bij ‘uitgeverij P’ terechtgekomen? Johan Clarysse Veel keuze is er niet. Ik heb mijn bundel gewoon opgestuurd. Uitgeverij P is de belangrijkste poëzieuitgeverij in Vlaanderen. In Nederland zijn er grotere maar die werken dan meer met reeds bekende namen en slechts af en toe komt daar een debutant bij.
Kunstpoort Je eindigt met het gedicht IN BLESSURETIJD Het is een pakkende afsluiter. Hoop je nog het ultieme schilderij te maken, een schilderij dat alle andere overtreft, dat de kijker naast kijken ook laat ZIEN en hoop je nog het gedicht dat alles zegt wat je wou zeggen, je opus magnum, te schrijven? Johan Clarysse Mocht het ultieme schilderij bestaan, geen enkele kunstenaar zou nog schilderen. Ook het ultieme gedicht bestaat niet. Een gedicht is altijd voorlopig, ook als het af is. Dwangmatig herbegin ik telkens opnieuw.
15 december 15 u Bundelvoorstelling Johan Clarysse Galerie S & H De Buck Zuidstationsstraat 25 – 9000 Gent
Verwelkoming + Johan leest enkele gedichten uit de bundel.
Interview door Jan Timmerman (filosoof en poëzieminnaar)
Vier bevriende actoren uit de wereld van de beeldende kunst brengen hun voorkeursgedicht en lichten kort toe waarom: Hermine De Groeve (galeriste), Joannes Késenne (kunstcriticus), Rob Loosveldt (kunstliefhebber) en Frederik Van Laere (curator).
Muzikale intermezzi Wout Clarysse
TENTOONSTELLING
er is werk te zien van Johan Clarysse in de groepstentoonstelling
“ Het naakt – Le nu -The nude ” deel II
29 november tot 29 december 2024 Galerie S & H De Buck Zuidstationstraat 25 – 9000 Gent
Tekst Kathleen Ramboer – foto’s copyright Johan Clarysse
De stille grijze morgen brengt rust. In de woonkamer van kunstenaar Jean-Paul van der Poorten omarmen woord en beeld mij langzaam. Blij verwonderd ontdek ik een bakermat van vrolijke kunst, kunstige uitgaven, gedichten… De kunstenaar tovert een morgen lang deze ruimte om in een klein museum en jawel ook in een podium. Voor de welgevulde boekenkast met een aanzienlijk aantal persoonlijke uitgaven citeert hij met veel passie, voor de raap, de bril in de hand, enkele gedichten. Hier huist een theaterman, dichter, kunstenaar, organisator, uitgever… een artistieke duizendpoot.
Dichter en beeldend kunstenaar
Jean-Paul van der Poorten is een woordkunstenaar die zich begeeft op het pad van de beeldende kunst. De dichter leeft samen met de beeldende kunstenaar, ze vormen een hecht paar, hebben elkaar nodig, twee identiteiten in één. De kunstwerken zijn als zingende strofen met een kleurrijke regel voor en na. Verzen verbergen een kleurrijk en vrolijk beeld.
Het begon allemaal figuratief
De liefde voor woord en beeld was er al van bij de geboorte. Vader, Firmin van der Poorten, had een passie voor de letteren. Hij was jarenlang redactiesecretaris van het tijdschrift Nieuwe Stemmen*. Moeder, Philomena De Decker, was modiste en ontwierp hoeden. Zoals de maskers en prullaria in het winkeltje van Ensors moeder een inspiratiebron bleken voor meesterlijke canvassen, zo inspireerden de hoeden, ontwerpen van de moeder van Jean-Paul de kunstenaar tot gekke, vrolijke, melancholische vrouwelijke portretten op papier. Later verdween het figuratieve en haalde abstract de bovenhand. Deze speelse, originele, abstracte werken wil ik graag in deze beschouwing een forum geven.
Techniek en formaat
Door de jaren heen heeft de kunstenaar een vrije, persoonlijke techniek ontwikkeld. Jean-Paul van der Poorten hanteert gewoonlijk een klein formaat (doorgaans 15 x 21 cm) en toch bezit zijn kunst een zekere monumentaliteit. Een afbeelding laat niet vermoeden hoe klein sommige werken wel zijn. Jean-Paul werkt bij voorkeur met ecoline op sterk zuigende papiervellen. Dat levert tevens een achterkant op die je kan bekoren zoals de goede muziek met minder hit potentieel op de B-kant van een vinyl single. De verso verbergt ongewild een tweede werk dat doet denken aan de aquarellen en werkwijze van Emile Nolde. Nolde liet de waterverf doordruppelen aan de keerzijde van het papier en bracht opnieuw verf aan op de al natte achterkant: nat in nat.
De werken van Jean-Paul van der Poorten verbergen een niet te achterhalen scheppingsverhaal. Ze zijn een raadsel in kleur. Misschien tast ook de kunstenaar in het duister? Jean-Paul is inventief in zijn materiaalkeuze. Een pipet bijvoorbeeld zorgt voor zwierige, kleurrijke lijnen die gezwind hun weg zoeken, op een pad dat er niet is, naar de randen van het vel papier om dan tijdig af te remmen; de compositie houdt het rustig.
Kleuren, vormen en lijnen
Zijn werk lijkt beheerste spielerei van een volwassene. Op zijn papier is er orde in de chaos, onrust die gaat liggen. Ik kijk als betoverd naar een geometrisch lijnenspel op een achtergrond van naar elkaar zoekende kleuren eindigend in een zachte omarming. Organische vormen tuimelen, buitelen en maken gekke sprongen, vakkundig een botsing ontwijkend, in een zwembad van kleuren. Ze zijn vrolijke figuranten op een malle draaimolen. De kleine vellen papier zijn een wervelend feest voor het oog, een poëtische dans van kleur, vorm en lijn.
Inspiratiebronnen, invloeden
Het bekijken van dit fascinerende werk brengt me in een melancholische bui en herinnert aan een magische kindertijd. De cobrabeweging schuilt in dit werk. Ik herken de schriftuur, de absolute vrijheid, het naïeve en het intuïtieve van de cobra. Met een snuifje Keith Haring street art er bovenop voel je perfect de sfeer aan van de kunst van Jean-Paul van der Poorten.
Ongetwijfeld houdt de kunstenaar ook van traditionele Afrikaanse kunst. De gedachte aan universeel ‘Afrikaans’ textiel dringt zich naar voor. ‘Afrikaanse’ prints, batiks, patronen voor stoffen…, ik zie dit allemaal op deze levendige vellen papier. Lijnen zingen een ‘Afrikaans’ lied, wriemelen druk over op en in elkaar, op het roodbruine, oranje met aardkleuren bedekte oppervlak.
De ziel
Jean-Paul van der Poorten heeft een grote bewondering voor Toon Hermans. Dat mag geen verrassing zijn. Hij creëert kunst zoals Toon Hermans schildert en schrijft, ongecompliceerd, eenvoudig en met een tikkeltje humor. Ik zie een vrolijk, blij mens al is er ook tristesse. Het attractieve oeuvre van de kunstenaar is authentiek en weerspiegelt de blije ziel van de kunstenaar.
Mijn verbeelding slaat op hol, mijn handen jeuken. Ondeugend wil ik zwarte bolletjes schilderen op de kleurrijke vellen, een hoekje omvouwen, randen scheuren, gaatjes prikken… Ik volg de vlucht van een zwarte vogel langs de wirwar van lijnen en zie hem neerstrijken in de kleurrijke holtes van het donkere oppervlak. Of ik verbeeld me een fladderende vlinder dronken van kleur, één en al vrolijkheid. Zijn werk zet de fantasie van de toeschouwer aan het werk, wekt het kind in ons. Wie kan daar iets op tegen hebben?
* Tweemaandelijks literair tijdschrift Nieuwe Stemmen (1944-1978) Directeur-hoofdredacteur: A. van den Daele
tekst Kathleen Ramboer fotografie copyright Jean-Paul van der Poorten
met werk van André Berner, Jos Bolle, André Bruylandt, Annette Defoort, Magali De Vlaeminck, Hans Droesbeke, Ronald Ergo, Linde Fobe, Christel Foncke, Lydia Liekens, MAIMAI, Achiel Pauwels, Marieke Pauwels, Goedele Soetewey, Lies Van Acker, Guy Van Assche, Patrick Van Craenenbroeck, Jan Van der Burght, Jean-Paul van der Poorten, Cathy Vijverman, Els Vos, Carry Wouters, Paul Yperman en Stijn Yperman
Opening zondag 2 juni 2024 om 15 uur Openingsuren van 2 tot en met 23 juni vrijdag, zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur en na afspraak. vrije toegang
Wat Sarah Strosse schildert is pure poëzie. Als het nu een plant ‘Fade away’, een steen ‘Solitaire’ of speelgoedbootje ‘Our last Farewell’ is, haar onderwerp dompelt ze onder in een bad van grijsblauwe tinten, Pruisisch blauw en burnt sienna. Haar schilderijen stralen een vreemde, melancholische schoonheid uit. Sarah Strosse neemt de kijker bij de hand en laat hem verdwijnen in een meestal klein canvas met donkere dalen en spitsen, blauwige graslanden… Een mystieke sfeer is nooit ver weg. Sarah Strosse laat je luisteren naar de stilte.
Fade away – 2022 – 160op116 – olieverf op doek
Natuur: doods, dor, donker en kleine bergstenen vormen de rode of beter de blauwe draad in haar werk. Haar schilderijen verraden een liefde voor de dichtkunst, voor de lyrische zinnen van Rainer Maria Rilke. De gedichten van Rilke sluiten aan bij haar belevingswereld, ze houdt van verstilling en laat graag haar gedachten de vrije loop.
Toepasselijk gedicht Herfst Rainer Maria Rilke vertaling Peter Verstegen
De bladeren vallen – als uit oneindigheid, als dorden er verre hemelse gaarden; ze vallen met afwerende gebaren.
En ’s nachts, dan valt de zware aarde, weg van de sterren, in de eenzaamheid.
Wij allen vallen. Het geldt ook deze hand. En zie naar de andere: het is in allen.
Toch is er Iemand die dit algemene vallen oneindig teder met zijn hand omvat.
Haar schilderijen illustreren niet alleen een liefde voor de poëzie van Rilke maar ook een oprechte ongerustheid om de natuur. Ze is bezorgd om de mens an sich die een immense rol speelt bij het verdwijnen van zoveel natuur. Titels als ‘Bosbrand’‘Fade away’ spreken voor zich. Het sensitief schilderen van dorre takken staat symbool voor destructie. Toch kan je Sarah Strosse niet depri noemen. Haar bergen, takken, landschappen vertonen een vleugje romantiek, verstilling en magie.
solitaire – 18op24 – olieverf op doek
Dat magische vind je ook terug in haar ‘stenen’. Deze brengt ze na een reis in de bergen, na het aanschouwen van de Matterhorn, als trofeeën mee naar huis. Met de juiste belichting, op een donkere achtergrond verandert een banale steen in een boeiend intrigerend voorwerp. De stenen krijgen van Sarah Strosse een tweede leven op het canvas. Ze trillen in het licht en lijken te zweven door het heelal. Gaan ze ergens heen? De stenen zijn de stilte en ook stille getuigen van een ver verleden. Wat haar triggert is het ‘technisch’ schilderen, het weergeven van vorm, structuur en materie in een spel van licht en schaduw. Enkele zoals ‘solitaire’‘stenen 3’‘undefined’ doen me denken aan ‘De blauwe teil, 1907’ van Léon Spilliaert. Kan het de kleur of de mystieke contemplatieve sfeer zijn die dit teder meesterwerk oproepen? De meeste van haar ‘stenen’ schilderijen zijn klein, 18x24cm, 31x27cm… en toch monumentaal, groots in hun kleinheid. De ‘stenen’ schilderijen ervaar je van dichtbij, je gaat erin op en kruipt erin. Kijken blijkt een intieme ervaring. Soms schildert ze de stenen opnieuw, ‘undefined 2’, een tweede maal op groot formaat. De beslotenheid gaat verloren en er komt meer ruimtelijkheid in de plaats. De kijker is er minder bij betrokken en neemt afstand. Ik maak de overweging: ook de piepkleine werken van Robert Devriendt mag je niet groot denken.
undefined – 31op27 – olieverf op doek
Tussen de ingetogen doeken schreeuwen ‘Transit Hall’ en ‘Landschap 1’ geborsteld op groot formaat in uitbundige kleuren om aandacht. Hier toont Sarah Strosse haar vrolijke kant. De intimiteit van stenen op klein doek heeft ze verlaten voor het brede borstelwerk op groot formaat. Het voelde goed en natuurlijk, vertrouwt ze me toe. Deze doeken zijn seizoensgebonden. Transithall is geïnspireerd op een luchtfoto van een luchthaven. Een kunstenaar heeft beslist meerdere identiteiten.
Transit Hall – 105op150 – olieverf op doek – 2020
Het gebeurt dat er 2 werken op stapel staan. Dan schakelt de kunstenaar van groot naar klein en van klein naar groot. Sarah Strosse houdt van afwisseling. De intense wisselwerking van de 2 werken geeft voeding aan gemoedstoestanden. Zo kan ook uitbundig en totaal verschillend werk geboren worden.
Heeft ze het moeilijk als een werk het atelier verlaat? Volgens Sarah Strosse voelt het dubbel. Ze schildert niet met het idee haar werk ooit te verkopen maar uit passie. Ze voelt de noodzaak om haar gevoelens aan het doek toe te vertrouwen. Het is wel fijn als een kunstliefhebber van je werk houdt en ervan geniet. Eenmaal weg uit het atelier, voelt het aan als een gemis, een ruimte die moeilijk op te vullen is.
We hopen dat Sarah Strosse in haar atelier de lege rechthoekige vlakken snel laat verdwijnen voor nieuwe avonturen op het doek.
Kunstpoort reporter Bernadette Vandevelde portretteerde dichter Rob Van de Zande voor de backcover van zijn weldra te verschijnen boek: Minnebrieven -Brieven aan Haar- uitgeverij Aspekt. Weldra kleurt op Valentijn de liefde donkerrood. Als aanloop naar deze feestdag van de liefde laten we graag een ‘minnedichter’ aan het woord. Zoals het een schrijver past, antwoordt hij het liefst schriftelijk op onze vragen.
Kunstpoort Wanneer ontdekte je dat je graag schreef? Rob Van de Zande Het gekke hieraan is dat ik eigenlijk nooit graag heb geschreven. Van bij het begin voelde het al aan als iets dat ik moest doen, niet iets dat ik graag deed.
Kunstpoort In welke levensfase ben je beginnen schrijven? Rob Van de Zande Als prille twintiger.
Kunstpoort Je bent een klassiek dichter. Is er nog interesse voor klassieke dichtkunst? Rob Van de Zande In de tijd van de Romantiek was er interesse in klassieke dichtkunst – het was toen de enige vorm van dichten die populair was. Heden ten dage is er meer interesse in moderne poëzie. Men leest liever hippe woorden, die de identiteit van de maker verraden, dan archaïsche raadsels, denk ik.
Kunstpoort Vind je je sonnetten toegankelijk voor een groot leespubliek? Is het een niche? Vind je gemakkelijk een uitgeverij? Rob Van de Zande Nee, toegankelijk voor een groot leespubliek zijn ze niet en zullen ze waarschijnlijk ook nooit zijn. Een niche? Beslist niet. Nu is het gemakkelijker voor me om een uitgeverij te vinden dan pakweg vijftien jaar terug. Maar dat heeft te maken met de kwaliteit van mijn werk. Iedereen groeit naarmate men het vaker doet. En dat was in mijn geval niet anders. Het duurde jaren vooraleer ik mijn persoon in de dichtkunst ontdekte.
Kunstpoort Waarom kies je voor sonnetten? Kan je daar in kwijt wat je echt wil zeggen? Waarschijnlijk moet je heel veel sonnetten schrijven om in het in de vingers te krijgen of gaat het bij je vanzelf? Rob Van de Zande Aanvankelijk schreef ik voornamelijk kwatrijnen en korte verzen. Pas in mijn derde manuscript ben ik me echt gaan toeleggen op sonnetten. Een goed sonnet kunnen schrijven is als een ambacht, het vergt heel wat oefening en kunde. Zoiets – of je moet een wonderkind zijn – moet men leren. En hoe vaker je het doet, hoe beter je erin wordt. Je kan meer kwijt in een ballade dan in een sonnet, omdat je meer (speel)ruimte hebt. In een sonnet ben je gebonden aan de vorm en het rijm. In veertien regels ben je meer beperkt dan in dertig of veertig regels. Maar voor mij is dat nu de enige vorm van dichten, afgezien van mijn dichterlijk maatwerk, die ik opzoek én die mij opzoekt.
Kunstpoort Je werkt ook vaak in opdracht. Is dat niet moeilijker dan vanuit je innerlijke ziel te schrijven? Ontdek je zo onderwerpen, thema’s waar je anders nooit zou over dichten? Ben je meestal tevreden over deze ‘toegepaste’ dichtkunst? Rob Van de Zande Ik schrijf altijd vanuit mijn ‘innerlijke ziel’. Anders zou het niet lukken. Een vers bij een beeld maken is een uitdaging. En op dat gebied zoek ik die maar al te graag op. Maar het is eerder een kwestie van erop of eronder. Of je hebt het in de vingers of niet. Beelden begeleiden met poëzie is niet iets dat je kan leren. Je kan het of je kan het niet.
Kunstpoort Wanneer ik je naam google vind ik vaak gedichten geschreven bij beeldende kunst. Je bent blijkbaar gespecialiseerd in dichtkunst op maat. Zo illustreerde je een kunstwerk van de overleden Daan van Golden met een gedicht. Valt het moeilijk een klassiek gedicht te schrijven bij hedendaagse kunst en/of abstracte kunst? Of zoek je net het contrast of de tegenstelling op? Rob Van de Zande Zoals ik eerder schreef, het is een uitdaging. Toen Cor Gout, hoofdredacteur van het literair tijdschrift Extaze, me vroeg of ik iets wou schrijven bij een werk van van Golden, twijfelde ik niet. Meteen ging ik ermee aan de slag. En wat later stond het vers er. Let wel, ik had toen al een zestigtal beelden begeleid met poëzie, dus ik was niet bepaald aan mijn proefstuk toe. Maar voor zoiets kan je niet naar een leerschool, je kan het of je kan het niet.
Daan van Golden, Roses for Willem and Verena, c.a. 1975, papier, 51 x 41 cm. copy right foto Literair tijdschrift Extaze
Als uit Victoriaanse tijden Heeft hij ons thans geschapen: Ranke blommen die verglijden In timbres van woudknapen, Leggen zij hun adem vast – Waar wolk en vloed minnekozen Blaas ik door m’n eedle kwast Een tafereel vol blauwige rozen.
Rob Van de Zande
Liefderij 2020, Uitgeverij Het Punt ISBN 9789460795077
Kunstpoort Je publiceerde vier dichtbundels met als laatste – Liefderij Sonnetterie – Behalve poëzie schrijf je nu ook Minnebrieven -Brieven aan Haar- uitgeverij Aspekt. Hoe anders voelt dit aan in vergelijking met poëzie schrijven? Kan je in je hoofd switchen van het ene genre naar het andere? Beschouw je deze Minnebrieven als poëzie in prozavorm? Rob Van de Zande Correctie: Liefderij is de zesde bundel, die andere twee bundels hebben terecht hun ziel verloren. Ik werk in episodes van telkens drie of vier maanden. De ene keer werk ik vier maanden aan een manuscript met sonnetten, de andere keer aan een manuscript met minnebrieven. De brieven zijn eerder poëtisch dan prozaïsch, dus hoef ik niet al te veel te switchen. Ik zou het niet kunnen ook, prozaïsch schrijven, bedoel ik dan. Een proza-pen kan ik, helaas, niet hanteren.
Kunstpoort Zijn deze Minnebrieven een logisch gevolg of een vervolg op de gedichten? En waarom? Rob Van de Zande De minnebrieven hebben weinig met de gedichten te maken. Afgezien van het feit dat ze gericht zijn aan dezelfde muze hebben ze niks met elkaar gemeen.
Kunstpoort Ik las een fragment van -Brieven aan Haar- op je blog van zondag 21 november 2021. Het taalgebruik laat me naar een tijdperk raden. In welke tijd mogen we deze ‘Brieven aan Haar’ situeren? Of beschouw je ze als tijdloos? Rob Van de Zande Men schrijft vaak dat het personage in mijn bundels een 19e -eeuwse jongeling is. En in de brieven is dit niet anders. Ik schrijf telkens vanuit één en dezelfde ziel. Eén die nooit zal tanen of vergaan. Maar dat is meer een vloek dan een zegen.
Kunstpoort Is -Brieven aan Haar- biografisch? Rob Van de Zande Brieven aan Haar is fictief, maar geschreven met een bloedende hand. Semi-biografisch dus.
Kunstpoort Mogen we je Minnebrieven romantisch noemen? Ben je een romanticus? Rob Van de Zande Ze dateren vanuit een romantisch tijdperk. Ik heb ze geschreven in een staat van vervoering, dus ja, romantisch zijn ze wel, vind ik. Een romanticus, ik? Jammer genoeg wel ja, een romanticus pur sang. De vlam van een ware romanticus zal, hoe hevig de storm ook tegen de rozenblaadjes slaat, nooit echt doven.
Kunstpoort Ben je in je hoofd constant aan het dichten of gaat je poëtisch brein soms op slot? Vind je vaak inspiratie op vervelende momenten, midden in de nacht bijvoorbeeld of tijdens een boeiend gesprek wanneer je niet in de mogelijkheid bent iets te noteren? Rob Van de Zande Kijk, voor mij is het dichterschap een leven op zich. Het is geen kantoor job, waarbij je in en uitklokt, en rechthebbend, uitkijkt naar vrije weekends en dergelijke. Nee, het is iets dat je overal waar je gaat meedraagt, meezeult beter gezegd. Maar ik heb er vijftien jaren geleden bewust voor gekozen en ‘contradictio in terminis’ kies ik er nog elke dag voor. Om op je vraag te antwoorden: je bent er voortdurend mee bezig, maar het is geen vorm van egoïsme; ik ga nog graag gesprekken, die niets met poëzie te maken hebben, aan. Meer nog, ik vind het boeiend en verrijkend iets bij te leren dat niets met mijn werk te maken heeft.
Kunstpoort Als je terugblikt op je eerste dichtbundel, ben je daar nog altijd tevreden over? Is je taalgebruik ondertussen veranderd? Rob Van de Zande Tevreden is een groot woord, maar het is een natuurlijke gang van zaken; in die zin dat je pas goed wordt naarmate je het vaker doet. In het begin is het steeds wat zoeken, maar eenmaal je het gevonden hebt … En hetzelfde geldt met het taalgebruik. Al was ik, naar mijn mening, nooit echt modern in het taalgebruik. Jammer genoeg was de punt van mijn pen eerder dof dan glansrijk.
Kunstpoort Jou sonnetten zijn welluidende gedichten. Is een ritmisch, metrisch gedicht voor jou noodzakelijk voor een ‘goed’ gedicht? Rob Van de Zande Wat is een goed gedicht? Ik denk dat iedere lezer dat voor zichzelf bepaalt. Er is niet echt een maatstaf, vind ik.
Kunstpoort Met welke dichters voel je je verwant? Rob Van de Zande Ik zie niet echt een spiegel, maar een schim naast John Keats.
Kunstpoort Wie bewonder je onder de levende dichters? Rob Van de Zande Bewonderen? Ik heb respect voor iedereen die een goede pen hanteert.
Kunstpoort Heb je nog toekomstplannen? Mogen we ooit een klassieke roman van je verwachten? Rob Van de Zande Naast mijn dichterlijk maatwerk, zal ik me blijven toeleggen op het schrijven van sonnetten en minnebrieven. Maar een klassieke roman? Nee, helaas niet.
Kunstpoort Heb je een tip, kan je een dichtbundel aanraden, buiten je eigen dichtbundels, voor de lezers van Kunstpoort? Rob Van de Zande Hangt ervan af wie wat wil, hé. In het algemeen durf ik te stellen dat ‘The Ballade of Reading Goal‘ van Oscar Wilde een aanrader is voor iedereen die goede, ritmische poëzie wil lezen.
Via kunstenaar Jean De Groote ontdekte ik de wereld van kunst, filosofie, mystiek plus hun interactie. Kunstfilosoof Antoon Van den Braembussche, een bevriend ‘partner in crime’ van Jean De Groote (ik beken dit is een wat oneerbiedige uitdrukking), bezorgde me zijn recente boek ‘Tekens van het onzichtbare’ met essays over kunst en mystiek. Eerlijk, zijn vraag: Kan je hier een recensie overschrijven streelde mijn ijdelheid. Het antwoord was ja vergezeld met de opmerking dat ik niet thuis ben in deze wondere wereld van de filosofie. Mag ik met een zekere onbevangenheid reageren op het boek? vroeg ik. Dat bleek geen onoverkomelijk probleem.
Wat me opviel bij het lezen van ‘Tekens van het onzichtbare’ Esays over kunst en mystiek auteur Antoon Van den Braembussche
is de helderheid, geen omfloerst taalgebruik, klaar en duidelijk voor iemand zoals ondergetekende die niet gewoon is aan filosofische geschriften. Het boek omvat vier essays.
Rumi en de grote stilte
zal voor bepaalde lezers discutabel zijn. ik citeer ‘Zoals steeds zijn bij Rumi deze erotisch-lijkende verzen altijd slechts een opstapje naar de liefde in zuiver spirituele zin… Het zou van een grote misvatting getuigen om in de liefdesrelatie tussen Sjams en Rumi een verhouding te zien van homoseksuele aard….’’ pg25 Dit is de visie van de auteur, een standpunt om te respecteren. Als je als lezer dit probeert te vatten, ligt de weg open om van het essay ‘Rumi en de grote stilte’ te genieten.
Verrassend voor mij is de verwijzing naar Layla van Eric Clapton. Antoon Van den Braembussche is blijkbaar een man die de muziek, popcultuur omarmt, niet op een planeet leeft, weet wat de wereldse wereld te bieden heeft.
Angelus Novus, 1920 – copyright kunstkopie.nl
De engelen van Paul Klee
biedt interessante inzichten op het werk ‘Angelus Novus, 1920’ en de engelenreeks van Paul Klee in het algemeen. Dit essay toont de lezer de mogelijke impact van cultuurfilosofen op de visie van de kijker. ‘Daarnaast vraagt elk beeld een creatieve bijdrage van de toeschouwer’. pg67 De toeschouwer blijft een individu met een individuele, culturele blik die een kunstwerk nuanceert en kan interpreteren. Het siert de auteur dat hij kritisch blijft en zich dezelfde vraag stelt als Perdita Rösch of het werk ‘Angelus Novus’ een zelfportret is. De auteur weerlegt dit gefundeerd. Bij het lezen van een recensie denk ik vaak: Heeft de criticus het bij het rechte eind? De inhoud die hij een werk toedicht is dat ook datgene wat de kunstenaar wil zeggen? Illustreert Paul Klee met zijn Angulus Novus (1920) een angstig voorgevoel van wat de Joden te wachten stond, van de latere rampzalige gebeurtenissen? Wat betekent zijn Engelen serie? De auteur gaat hier met de nodige objectiviteit en nuchterheid op in. Het vaak experimenteel werk van Paul Klee waardeer ik om zijn onbevangenheid, geraffineerd kleurgebruik en vaak kinderlijke eenvoud. Antoon Van den Braembussche leerde me een andere Klee kennen. De auteur toont een diepere kijk op het andere werk van Klee. De kunst van Paul Klee is niet onder één noemer te vangen.
Descent into limbo – copyright NRC
Anish Kapoor en de leegte
Dit essay is een speurtocht naar het spirituele in de moderne en hedendaagse kunst via het oeuvre van Anish Kapoor. De tekst is een exploratie van de oneindige ruimte, leegte, angstervaring en het mystieke in het werk van Kapoor. De schrijver doet dit aan de hand van 2 iconische werken: ‘At he edge of the world’ en ‘Descent into limbo’. De analyse is verhelderend, vlot lezend. De auteur licht voor de modale kunstliefhebber een tipje van de mystieke sluier op. Het onzichtbare kan niet zonder het zichtbare – Het licht bestaat niet uit zichzelf het heeft de duisternis nodig: het materiële bestaat niet uit zichzelf, maar heeft het immateriële nodig. En omgekeerd. pg98 Anish Kapoor Descent into Limbo
Paul CELAN en de nachttijd van de poëzie
Dein goldenes Haar, Margarete , 1981 – copyright Pinterest
De tekst begint met een levensschets, prima voor niet ingewijden.
De aandacht in het essay gaat vooral naar het gedicht ‘Todesfuge’. Fijn dat het gedicht in de originele Duitse versie gepubliceerd is, met daarbij een vertaling naar het Nederlands. Vergeet vooral niet de aangehaalde youtube link te activeren. https://www.youtube.com/watch?v=iB4hT95V-TI Musik: Matthias Fuhrmeister (voc, git) Zeker aan te raden bij het lezen van het essay.
Van het gedicht ‘Todesfuge’ naar het oeuvre van Anselm Kiefer is voor de auteur maar een kleine stap. Deze passage kan een kunstliefhebber boeien. De auteur beschrijft onder andere de paralellen tussen het gedicht ‘Todesfuge’ en het schilderij ‘Dein goldenes Haar, Margarete , 1981’. Het essay over Celan legt een verband tussen taal, poëzie, beeldende kunst en mystiek.
‘Tekens van het onzichtbare’ is een aanrader voor elke kunstliefhebber die openstaat voor een bredere kijk op kunst en de mystieke dimensie ervan.
De succesvolle virtuele Schrijfdag 2021 Creatief schrijven is een tijdje achter de rug. Het virtueel gesprek met klimaatdichteres Moya De Feyter zindert nog na. Wat is en wat kan een klimaatdichteres doen voor onze ecologische noodtoestand? Moya De Feyter gaf me antwoord op klimaatgerichte vragen. Zij is de initiatiefneemster en frontvrouw van de Klimaatdichters. De Klimaatdichters zijn een groep Vlaamse en Nederlandse woordkunstenaars die via de poëzie ijveren en actievoeren voor een beter klimaat.
Kunstpoort Hoeveel leden telt Klimaatdichters, wie zijn ze, welke leeftijdscategorie is er vertegenwoordigd? Moya De Feyter We bestaan 1 jaar en tellen voor het ogenblik 192 leden uit Vlaanderen en Nederland, van alle leeftijden. Kunstpoort Dit kan je lezen op de sitehttps://www.klimaatdichters.org/ Onder de klimaatdichters bevinden zich natuurlyrici, dystopische dichters, milieuactivisten, permacultuurtuiniers, bosdichters, bezorgde grootouders, groene oproerkraaiers, klimaatspijbelaars, zenboeddhisten, biologen, vogelspotters, klimaatliteratuurwetenschappers, plattelandsdichters, natuurvoedingverkopers, ecofeministen, jeugddichters, dichters die voor jongeren dichten, voor een doelpubliek van eender welke leeftijd, …
Kunstpoort Kan men kunst inzetten als middel voor het bereiken van een maatschappelijk doel. Is dit wel de taak van een kunstenaar? Moet kunst maatschappelijk of tijdsgebonden zijn? Zijn kunstenaars verplicht om klimaatkunst te maken? Moya De Feyter Tijdens mijn studies letterkunde speelde de kunstopvatting L’art pour l’art een hoofdrol. Artistieke en/of esthetische kwaliteiten hadden voorrang. Kunst, de letterkunde in mijn geval, diende niet om een maatschappelijke problematiek aan te kaarten. Kunst met een doel beschouwde de literaire wereld niet als kwaliteitsvol. In feite hebben schrijvers zich altijd uitgelaten over wereldproblemen. Literatuur is telkens een reactie op wat er gebeurt in de werkelijkheid. Het is wel zo dat het een hele tijd not done was. Nu lijkt men aan te moedigen dat een schrijver zich in het debat mengt en een standpunt inneemt.
Kunstpoort Redden we het klimaat door er kunst over te maken. Waarom geen plastic ruimen, werken in een opvangcentrum voor gestrande zeehonden…? Moya De Feyter Ik heb een diep respect voor praktische activisten die afval ruimen, bomen planten of voor dierenrechten strijden. Zelf ben ik geen barricadespringer, niet handig of erg ondernemend. Mijn sterkste wapen is de taal, de poëzie. Poëzie is wat ik het best kan inzetten om iets in beweging te brengen. De Klimaatdichters zijn ondernemend en stuurden een brief naar 10 politici! “Wij komen in actie, u ook?” Van klimaatmoeheid naar klimaatmoedigheid!!! … Kortom, wij vragen actie, laat de symboliek maar aan ons. Zelf ben ik één van de coördinatoren van diverse projecten. We koppelen de juiste dichters aan het juiste project. Dat is meteen de reden waarom ik minder tijd heb om te schrijven. Zo komt er gedurende de maand mei een Klimaatdichters podcast serie op Sound Cloud. Een woordkunstenaar leest een thema gedicht voor en gaat in gesprek met een wetenschapper. Een architect, psycholoog, bioloog… staan garant voor een boeiend gesprek. Ook gedichtwandelingen zijn gepland gedurende de maand mei.
Kunstpoort Welk genre of medium is volgens jou het meest geschikt om een complex en weerbarstig verschijnsel als klimaatverandering te verbeelden en waarom? Zijn schilderkunst, beeldende kunst niet toegankelijker dan poëzie? Moya De Feyter Artistieke disciplines vullen elkaar aan, treden in dialoog. Het klopt dat meer mensen geïnteresseerd zijn in beeldende kunst dan in poëzie. Dit is net onze uitdaging: de klimaatpoëzie naar een groter publiek brengen.
Charlotte Peys maakte ontzettend mooie illustraties voor de dichtbundel Zwemlessen voor later
Een noodkreet voor de aarde, een ode aan de natuur, een pleidooi voor omwenteling
foto omslag @ uitgeverij Vrijdag illustratie cover @ Charlotte Peys
Zo had je ook de literaire multidisciplinaire avond -Liederen voor het leven- een combinatie van poëzie, muziek en illustraties. Het evenement stelde door klimaatverandering bedreigde dieren, planten… in de kijker. Deze aardbewoners krijgen zo een stem. Klimaatdichters lazen hun poëzie voor. Ondertussen kon je illustraties van Babette Wagenvoort op een scherm bekijken. Zie link https://buff.ly/3mFQ0fo
Kunstpoort Met de opbrengst van de dichtbundel -Zwemlessen voor later- steunen jullie een buitenlands project One World Tree Planting, een project dat zich bezighoudt met het aanplanten van nieuwe bomen en het herstel van bestaande bossen in onder andere Oeganda. Ook hier is er tekort aan natuur, aan bossen, aan bewustwording. De vele wandelaars in de natuur in deze coronatijd hebben geen respect voor de natuur. Mountainbikers terroriseren de bossen, planten en paddenstoelen verdwijnen. De diversiteit vermindert. Proberen jullie in de toekomst iets te betekenen in België, Vlaanderen? Moya De Feyter Het door ons gesteunde project is in het leven geroepen door een vlaming. Antwerpenaar Herman De Greve is initiatiefnemer van One World Tree Planting. Het ingezamelde geld gaat naar klimaatactivisten in het zuiden. We kozen voor dit project omdat in een land als Oeganda al veel concrete gevolgen van klimaatverandering merkbaar zijn. Bepaalde regio’s geraken zo stilaan onbewoonbaar. De situatie is daar urgenter dan hier. Natuurlijk willen wij in België graag samenwerken met organisaties als Natuurpunt of Bos +, dat sluit elkaar niet uit.
Kunstpoort‘Zwemlessen voor later’ is een bundel vol klimaatgedichten van jonge honden (Babeth Fonchi, Yousra Benfquih en Jens Meijen) en oude rotten in het vak (Ilja Leonard Pfeijffer, Bart Moeyaert en Vrouwkje Tuinman). Moya De Feyter over de titel. ‘De titel kan een negatieve connotatie dragen: alles moet eerst onder water lopen voordat er effectief gehandeld wordt. Maar het gaat verder dan dat. Als we praten over een later, dan veronderstellen we dat er een later is en dragen we dus in zekere zin een optimistisch toekomstbeeld uit, want veel mensen hebben dat later al lang opgegeven. Wij willen geloven in een toekomst waarin de wereld ten goede is veranderd, maar daar hebben we wel wat zwemlessen voor nodig.
Kunstpoort Wat mogen we de komende maanden, jaren nog verwachten van de Klimaatdichters? Moya De Feyter We werken tegenwoordig samen met Poetry International, Rotterdam. Voor hen organiseren we een debat en een poëzieavond. Gedurende mei, juni en juli treden klimaatdichters op tijdens buitenactiviteiten in Brugge en Genk. Er komt een samenwerking met het Gezellehuis rond de eco poëzie van Guido Gezelle. Eind augustus vindt een internationale residentie plaats in Oosterbeek, Nederland. Vertegenwoordigers van de Britse Poets for the Planet, de Duitse Poets for the Future en de Klimaatdichters laten zich in Oosterbeek verleiden tot nieuw werk. Nog meer afleveringen van de Podcast ‘Redden wat je raakt’ zijn voorzien. Avonden rond bedreigde dieren en planten zetten we op touw. En wellicht nog zoveel meer. De klimaatdichtersprojecten waaieren verder uit.
Frontvrouw Klimaatdichters Moya De Feyter (1993) schrijft theaterteksten, proza en poëzie.
dichtbundel Tot iemand eindelijk, 2018 Uitgeverij Vrijdag Met -Tot iemand eindelijk- was Moya De Feyter genomineerd voor de Poëziedebuutprijs Aan Zee.
dichtbundel Massastrandingen, 2019 Uitgeverij Vrijdag Moya De Feyter wint de J.C. Bloem-poëzieprijs 2021 met haar dichtbundel Massastrandingen. http://moyadefeyter.be/
tekst Kathleen Ramboer foto’s covers @uitgeverij Vrijdag foto Moya De Feyter @ Jeyda Yagiz
AUTEURS AAN HET WOORD
Voor kunstenaars is deze bizarre coronatijd ongetwijfeld een bron van emoties. Hoe verwerken schrijvers de lockdown. Schrijven ze meer dan anders of net niet? KUNSTPOORT vroeg het hen. Nerkiz Sahins nieuwe gedichten bundel “Er was mij niets gevraagd” is onlangs uitgegeven. Het pad is vrij voor nieuwe uitdagingen zoals haar volgende bundel in het Turks, de taal van haar geboorteland.
KUNSTPOORT Ben je met een bepaald project, boek, gedicht… bezig? Titel? NERKIZ SAHIN Mijn nieuwe gedichten bundel “Er was mij niets gevraagd” is onlangs uitgegeven, dus het pad is vrij voor nieuwe uitdagingen. Ik was al een tijdje bezig met mijn volgende Turkse bundel. Ik schrijf in twee talen. Namelijk de taal waar ik in geboren ben, het Turks en de taal waar ik in opgegroeid ben het Nederlands. Beide liggen mij nauw aan het hart en ik wil ze ook geen van beide opgeven bij het schrijven. In het Nederlands liggen al enkele kinderverhaaltjes op stapel. Maar die zijn niet voor nu meteen. Een titel heb ik nog niet. Bij mij is een titel helaas bijna altijd het laatste die er bij komt kijken. Dus nu zal het bij mijn nieuwe werkzaamheden hetzelfde zijn. Heel veel van de kinderverhaaltjes zijn bijna klaar. Ondertussen ben ik begonnen met de tekeningetjes. De vertel momenten op het schooltje waar ik regelmatig kwam hebben we moeten uitstellen omwille van de heersende Corona problematiek. Dus aftoetsen bij de kinderen zal er voorlopig niet meer inzitten.
KUNSTPOORT Is je nieuw werk gerelateerd aan de Corona crisis? NERKIZ SAHIN Rond Corona ben ik natuurlijk ook beginnen werken naast mijn ander werk. Namelijk een bundel die gepubliceerd zal worden na Corona. Dit kwam na een oproep op Facebook waar men vroeg om samen te schrijven over Corona. Kort erna zat ik in het redactieteam. Ik hou op dit moment een soort logboek bij die in het bundel zal opgenomen worden. Het geheel wordt een gedichtenbundel met werk van mensen die dit ingezonden hebben ten tijde van Corona en veel meer. Daarnaast blijf ik verder schrijven met onze groep van “Poëzie verbindt”. De eerste weken waren onze gedichten erg gekleurd door Corona. Ik moet toegeven dat we er nu een beetje van afgestapt zijn. Om de paar weken geef ik een opdracht met enkele woorden waar de groep mee aan de slag gaat. Soms zijn de gedichten die binnenkomen toch nog Corona gerelateerd. Maar dat mag ook. Mensen zijn vrij om te schrijven wat ze willen. De paar woorden die ze meekrijgen zijn eerder een kapstok waar ze mee aan de slag kunnen en vormen geen beletsel om over een bepaald onderwerp te schrijven wat hen bezighoudt op dat moment.
KUNSTPOORT Schrijf je intensiever dan voor covid-19? NERKIZ SAHIN Net omdat er meer tijd is kan het misschien intensiever genoemd worden. Maar eigenlijk is het niet zo dat er nu meer inspiratie is dan anders. Er waren al zoveel plannen en voorbereidingen die nu verder uitgewerkt kunnen worden. Wat op zich heel fijn is natuurlijk, niettegenstaande de aanleiding minder leuk is. Er komen ook steeds nieuwe uitdagingen bij zoals bv. het concept waar ik ook aan deelneem, waarbij de nabestaanden een gedicht kunnen bestellen voor de uitvaart van hun naaste die ze nu niet de afscheidsdienst kunnen geven zoals ze dat anders zouden doen. Een persoonlijk gedicht kan een beetje goedmaken wat Corona heeft afgenomen.
KUNSTPOORT Is schrijven een noodzaak, een manier om deze periode te verwerken? NERKIZ SAHIN Schrijven is voor mij altijd al een noodzaak geweest. Een soort therapie die ik heel mijn leven op waarde heb weten schatten. Als kind liet ik mij gaan in mijn schrijfsels en kon mij daar het beste in uitleven. Later werd het een medicijn tegen pijn en onmacht. Nu is het een goede vriend, een luisterend oor bij wijze van spreken. Telkens er moeilijke momenten zijn grijp ik naar mijn pen of verf en borstels. Ook nu is het niet verwonderlijk dat ik mijn gevoelens het beste alweer daar kwijt kan.
KUNSTPOORT Wat lees je voor het ogenblik? NERKIZ SAHIN Het epos van sjeik Bedreddin in het Nederlands. Ik had deze jaren terug in het Turks gelezen. Vorig jaar heb ik ‘m in het Nederlands aangeschaft en nu er tijd is, lees ik daar telkens een paar bladzijden uit.
KUNSTPOORT Kan je nog om iets vrolijk zijn in deze tijd? NERKIZ SAHIN Eigenlijk is er heel veel om dankbaar voor te zijn. Juist in zulke tijden moeten we vooral kijken naar de dingen die wel goed zijn. Het lentegevoel was enorm aanwezig. Het nieuwe leven. De natuur geneest zichzelf voortdurend. De aarde draait nog steeds… Naast het elkaar fysiek niet kunnen zien, aanraken en op bezoek gaan, leven we in een tijdperk waar we een vingertik ver van elkaar zijn. Allemaal dingen waar we toch blij om kunnen zijn. Stel dat het niet zo was! We zijn bij wijze van spreken elke dag bij elkaar thuis in de woonkamer door social media enz. Dat heeft zelfs gemaakt dat ik een paar keer mijn telefoon heb moeten uitzetten omdat het te druk werd.
KUNSTPOORT Heb je toekomstplannen of staan die nu on hold? NERKIZ SAHIN Of wijzelf stilstaan of niet de toekomst zal zichzelf wel uitwijzen denk ik. Mijn werk als sociaal tolk staat nu on hold dat wel, maar in de plaats is er zoveel bijgekomen. Op het werk zelf zoeken ze naar manieren om afstandstolken met beeld te realiseren. Telefoontolken was iets dat al jaren bestaat, maar nu zijn ze bezig met video toestanden. Het zal wennen zijn eens het zover komt dat wel. Maar mensen zijn flexibel, dat hebben we al lang bewezen. In tussentijd werk ik gestaag door aan mijn volgende bundel. Te ver vooruit denken gaat op dit moment niet. Alle voordracht momenten en signeersessies voor mijn bundel “Er was mij niets gevraagd” hebben we moeten annuleren. Hopelijk kunnen we de draad weer oppakken en nieuwe plannen maken eens dit alles achter de rug is. Maar voorlopig leven we gewoon bij de dag.
kunstpoort 