Via kunstenaar Jean De Groote ontdekte ik de wereld van kunst, filosofie, mystiek plus hun interactie.
Kunstfilosoof Antoon Van den Braembussche, een bevriend ‘partner in crime’ van Jean De Groote (ik beken dit is een wat oneerbiedige uitdrukking), bezorgde me zijn recente boek ‘Tekens van het onzichtbare’ met essays over kunst en mystiek. Eerlijk, zijn vraag: Kan je hier een recensie overschrijven streelde mijn ijdelheid. Het antwoord was ja vergezeld met de opmerking dat ik niet thuis ben in deze wondere wereld van de filosofie. Mag ik met een zekere onbevangenheid reageren op het boek? vroeg ik. Dat bleek geen onoverkomelijk probleem.
Wat me opviel bij het lezen van
‘Tekens van het onzichtbare’
Esays over kunst en mystiek
auteur Antoon Van den Braembussche
is de helderheid, geen omfloerst taalgebruik, klaar en duidelijk voor iemand zoals ondergetekende die niet gewoon is aan filosofische geschriften.
Het boek omvat vier essays.
Rumi en de grote stilte
zal voor bepaalde lezers discutabel zijn.
ik citeer ‘Zoals steeds zijn bij Rumi deze erotisch-lijkende verzen altijd slechts een opstapje naar de liefde in zuiver spirituele zin… Het zou van een grote misvatting getuigen om in de liefdesrelatie tussen Sjams en Rumi een verhouding te zien van homoseksuele aard….’’ pg25
Dit is de visie van de auteur, een standpunt om te respecteren. Als je als lezer dit probeert te vatten, ligt de weg open om van het essay ‘Rumi en de grote stilte’ te genieten.
Verrassend voor mij is de verwijzing naar Layla van Eric Clapton. Antoon Van den Braembussche is blijkbaar een man die de muziek, popcultuur omarmt, niet op een planeet leeft, weet wat de wereldse wereld te bieden heeft.
De engelen van Paul Klee
biedt interessante inzichten op het werk ‘Angelus Novus, 1920’ en de engelenreeks van Paul Klee in het algemeen. Dit essay toont de lezer de mogelijke impact van cultuurfilosofen op de visie van de kijker. ‘Daarnaast vraagt elk beeld een creatieve bijdrage van de toeschouwer’. pg67 De toeschouwer blijft een individu met een individuele, culturele blik die een kunstwerk nuanceert en kan interpreteren. Het siert de auteur dat hij kritisch blijft en zich dezelfde vraag stelt als Perdita Rösch of het werk ‘Angelus Novus’ een zelfportret is. De auteur weerlegt dit gefundeerd.
Bij het lezen van een recensie denk ik vaak: Heeft de criticus het bij het rechte eind? De inhoud die hij een werk toedicht is dat ook datgene wat de kunstenaar wil zeggen? Illustreert Paul Klee met zijn Angulus Novus (1920) een angstig voorgevoel van wat de Joden te wachten stond, van de latere rampzalige gebeurtenissen? Wat betekent zijn Engelen serie? De auteur gaat hier met de nodige objectiviteit en nuchterheid op in.
Het vaak experimenteel werk van Paul Klee waardeer ik om zijn onbevangenheid, geraffineerd kleurgebruik en vaak kinderlijke eenvoud. Antoon Van den Braembussche leerde me een andere Klee kennen. De auteur toont een diepere kijk op het andere werk van Klee. De kunst van Paul Klee is niet onder één noemer te vangen.
Anish Kapoor en de leegte
Dit essay is een speurtocht naar het spirituele in de moderne en hedendaagse kunst via het oeuvre van Anish Kapoor. De tekst is een exploratie van de oneindige ruimte, leegte, angstervaring en het mystieke in het werk van Kapoor. De schrijver doet dit aan de hand van 2 iconische werken: ‘At he edge of the world’ en ‘Descent into limbo’. De analyse is verhelderend, vlot lezend. De auteur licht voor de modale kunstliefhebber een tipje van de mystieke sluier op. Het onzichtbare kan niet zonder het zichtbare – Het licht bestaat niet uit zichzelf het heeft de duisternis nodig: het materiële bestaat niet uit zichzelf, maar heeft het immateriële nodig. En omgekeerd. pg98 Anish Kapoor Descent into Limbo
Paul CELAN en de nachttijd van de poëzie
De tekst begint met een levensschets, prima voor niet ingewijden.
De aandacht in het essay gaat vooral naar het gedicht ‘Todesfuge’. Fijn dat het gedicht in de originele Duitse versie gepubliceerd is, met daarbij een vertaling naar het Nederlands. Vergeet vooral niet de aangehaalde youtube link te activeren. https://www.youtube.com/watch?v=iB4hT95V-TI Musik: Matthias Fuhrmeister (voc, git) Zeker aan te raden bij het lezen van het essay.
Van het gedicht ‘Todesfuge’ naar het oeuvre van Anselm Kiefer is voor de auteur maar een kleine stap. Deze passage kan een kunstliefhebber boeien. De auteur beschrijft onder andere de paralellen tussen het gedicht ‘Todesfuge’ en het schilderij ‘Dein goldenes Haar, Margarete , 1981’.
Het essay over Celan legt een verband tussen taal, poëzie, beeldende kunst en mystiek.
‘Tekens van het onzichtbare’ is een aanrader voor elke kunstliefhebber die openstaat voor een bredere kijk op kunst en de mystieke dimensie ervan.
Info
https://www.damon.nl/book/tekens-van-het-onzichtbare
https://www.facebook.com/antoon.vandenbraembussche
tekst Kathleen Ramboer
kunstpoort 