expo Christine Marchand – Kathleen Ramboer schilderkunst I grafiek I fotografie I mixed media I tekenkunst
tekst gastreporter Wim Baes
Kunstenaar/curator Wim Baes verraste ons met een recensie die we dan ook graag publiceren.
Vrijdagavond 18 oktober sprong ik op de trein richting Artroze te Wetteren voor de opening van de expo “Buitenshuis”.
Buitenshuis is een expo van bevriende kunstenaars Kathleen Ramboer en Christine Marchand die hun liefde voor de natuur letterlijk en figuurlijk in de verf zetten.
Kathleen doet dit met haar mystieke foto’s die heel filmisch aanvoelen en dicht aanleunen bij artmovies. De beelden zijn eenvoudig, bijna alledaags maar Kathleen weet door een experimentele wijze van fotograferen en/of digitale bewerking er een eigen toets aan te geven. Wat je te zien krijgt zijn niet zomaar de zoveelste landschapsfoto’s, je ziet de landschappen als het ware door de ogen van de kunstenares. Ik voel ook enige nostalgie door de beelden sluieren. Sommige werken zijn intens zwart, alsof het houtskooltekeningen zijn waarbij je het verbrand hout bijna kan ruiken. Andere beelden zijn heel luchtig, maar steeds met een mystieke ondertoon.
fotografie Kathleen Ramboer
Soms moest ik m’n vinger in bedwang houden om ze niet te willen voelen.
boekje met oeuvre van Christine Marchand
Deze foto’s staan in schril contrast met de pure, zachte en luchtige schilderkunst van Christine. Toch vormen beide werelden hier een mooie symbiose. Toen ik enkele jaren geleden het werk van Christine leerde kennen, vond ik het een beetje saai, te eenvoudig op het eerste zicht, maar haar werk bleef me triggeren. Dan besef je pas hoe sterk iets is. Het op het eerste zicht brave werk is heel doordacht en het knalt als je het doorziet. De rake lijnvoeringen in potlood zijn subtiel aanwezig tussen de pastelkleurige verftoetsen. Het is een wereld waar je wenst binnen te stappen om tot rust te komen. “De stille kunst van Christine Marchand” is niet voor niks het eerste hoofdstuk van het boekje met het oeuvre van Christine dat enkele maanden geleden werd uitgebracht.
olieverf op canvas – Christine Marchand
Kathleen toont ook een mooie reeks verfschetsen die ze in open lucht op papier zette. Het is in deze reeks landschappen dat ze de hand reikt naar Christine. Vele van de werkjes hebben niet alleen die fascinerende gelaagdheid van Kathleens foto’s maar ook dat zachte, wat het werk van Christine zo mooi typeert. Het moet gezegd, het is vooral het gewaagde kleurgebruik dat verraadt dat het werk wel degelijk komt van de hand en de geest van Kathleen.
acrylschilderijtjes op passe-partout karton Kathleen Ramboer
Christine verbaast de kijker vooral door te tonen dat het nog subtieler en zachter kan en dat het werk daardoor niet aan kracht inboet, integendeel. Zo toont ze enkele etsen waarbij elke lijnvoering de kijker in vervoering brengt. Ze weet ook heel goed welke etstechniek ze best gebruikt om die paar lijntjes de juiste intensiteit te geven, soms zachte grond, een andere keer samen met aquatint.
etsen Christine Marchand
De twee kunstenaars bundelen hun krachten ook in een reeks digitale collages. Kathleen weet perfect hoe ze met vlakken moet spelen en hoe ze de ingetogen tekeningen van Christine er aan moet toevoegen om de kijker te prikkelen. Mijn kernwoorden hier zijn speels, subtiel maar toch wel gedurfd en vernieuwend.
gezamenlijk werk: tekenkunst – fotografie – digitale collage
In de kelder wekken de kunstenaars als het ware de expo tot leven. Kathleen Ramboer brengt de natuur binnen door mossen te combineren met digitale ‘overgepixelde’ foto’s, Christine Marchand door een stilleven met vaas, bloemen en drapage te verheffen tot een kunstwerk.
installatie naar een stilleven van Hans Memling – Christine Marchand (links) Kathleen Ramboer (rechts)
De expo is in één woord verrassend te noemen.
tekst Wim Baes
INFO
expo BUITENSHUIS van 18 tot 27 oktober Artroze Kerkstraat 39 – Wetteren vrijdag 25 oktober van 16u tot 20u zaterdag 26 en zondag 27 oktober van 14u tot 18u
Tekst Kathleen Ramboer Fotografie copyright RoBie Van Outryve
Zondag 29 september woonden we de opening bij van Breuk-Lijn, een expo met werk van RoBie Van Outryve. RoBie Van Outryve is een stille kunstenaar. Hij werkt in de luwte, ver weg van alle sociale media. In Diksmuide toont hij recent werk in zijn eigen atelier. De voormalige galerie montanus5, een mooie witgeschilderde industriële ruimte, doet de mix van schilderijen, collages en tekeningen alle eer aan.
Kunstcriticus Daan Rau, die een interessante toelichting gaf over zijn leven en werk, merkte gevat op dat ondanks de herfst de werken een kleurrijke zomerse uitstraling hebben. Lichtvoetig en speels kijken ze me aan. De ene keer schildert de kunstenaar transparant, een ander maal meer dekkend.
links ‘Witte morgen’ olie op doek 200 x 200 cm – rechts ‘Éclat’ olie/doek 170 x 200 cm
RoBie Van Outryve maakt het zichzelf niet gemakkelijk door vaak te kiezen voor niet kant- en klare verf. Hij verlangt immers naar een eenheid tussen inhoud, vorm en materiaal. Zowel voor zijn olieverfschilderijen als gouaches prepareerde hij zelf kleuren met pigmentpoeder en olie. Nog meer, om het ‘juiste’ wit te bekomen voor zijn witte tekeningen en bewerkte collages vermaalt de kunstenaar het krijt van de krijtrotsen, krijt gevonden in de omgeving van Ault (Côte Picarde
RoBie Van Outryve is één van die kunstenaars die zichzelf blijven vernieuwen. Zijn echtgenote toont me vroegere donkere expressieve materie werken. Niets doet vermoeden dat de nu tentoongestelde kleurrijke schilderijen van dezelfde kunstenaar zijn. De materie werken doen me eerder denken aan dochter/kunstenaar Anne Vanoutryve. Haar schilderijen roepen bij mij reminiscenties op aan vroegere werken met heel veel structuur van haar pa. De canvassen van Anne Vanoutryve staan los van de kunst van haar vader. Zij werkt in Gent aan een veelbelovende carrière als kunstenaar. Haar kunst is authentiek in een persoonlijke, pasteuze, herkenbare stijl.
De collages van RoBie Van Outryve zijn sober van kleur. Een evenwichtige compositie; in een breed gamma aan papiersoorten; biedt de beschouwer rust. Gebogen en rechte lijnen, verticale en horizontale, verraden een interesse voor architectuur. Verder zijn er ook nog zwart-wit tekeningen/gouaches. Deze blijken een impressie van de krijtrotsen te zijn. De grillige vormen doorklieven het tekenblad, waaieren vrolijk uit over de complete oppervlakte van het blad.
Ook de minimalistische sobere schilderijen op papier zijn merkwaardig. Ze kijken me aan als abstracte universele landschappen die veel aan de fantasie overlaten. Uitgestrekte lijnen en vlakken verbeelden voor me de rust van een stille zee. Ze maken mijn hoofd leeg, brengen me in vervoering, weg van een hectische buitenwereld.
De kunstwerken ademen de sfeer van zijn verblijf aan La Côte d’Opale en La Côte Picarde waar kleuren bepaald worden door het absorberende licht ongenadig spelend op de krijtrotsen en door het zachte licht glijdend over opwaaiend zand.
De canvassen van RoBie Van Outryve spreken de taal van een dichter, van een kunstenaar die zijn emoties vertolkt op doek of papier en ze op een ingetogen manier aan de wereld toevertrouwt.
INFO
Breuk-Lijn Montanusstraat 5 8600 Diksmuide
Van zondag 29 september tot 20 oktober 2024 Zaterdag en zondag van 14u tot 18u
Kunstenaars in dialoog met industrie en erfgoed in Schellebelle
Tekst en fotografie Bip Van de Velde
Kidmie is stilaan een vaste waarde in het kunstlandschap in Vlaanderen. De vierde editie van Kidmie, een hedendaagse kunsttentoonstelling in Schellebelle, zoekt dit jaar ook andere locaties op dan de oude Velba-fabriek. In de Velba fabriek, op het Dorpsplein van de gemeente, in de oude Pastorie en in de kerk tonen 40 kunstenaars hun werk gedurende vier weekends.
Reporter van Kunstpoort, Bernadette Van de Velde, keerde enthousiast terug van haar bezoek aan KIDMIE en besloot zelfs een tweede maal naar het kunstevent af te zakken. Ze noteerde enkele beschouwingen bij kunstwerken die haar aanspraken. Fotograferen is haar passie, de kunstwerken fotografeerde ze met de gedrevenheid van een beroepsfotograaf. Ziehier een neerslag van haar kunstbeleving.
Ik heb een grote bewondering voor de fantasie, de creativiteit en de daadkracht van de 40 kunstenaars die deelnemen aan Kidmie, ook voor hun vermogen om de beelden in hun hoofd om te zetten tot iets tastbaar, vaak iets wonderlijk mooi. Ik apprecieer ten volle de prestatie van de 2 curatoren Tom Verhoeven en Patrick Meulenijzer. Zovele kunstenaars een locatie geven waar hun werk optimaal tot zijn recht komt, is geen sinecure. Bovendien zijn het plekjes waar je anders als leek nooit komt: de kelder, de zolder en de woonruimtes van de pastorij, het nog niet afgebroken deel van de Velba fabriek, de villa van de bazen… onder andere plaatsen waar in geen 20 jaar bezoekers zijn geweest. In de kerk vallen nu andere dingen te beleven dan in een doorsnee misviering. Ik geraak niet uitgekeken. Ik liep 2 maal het traject en heb nog niet alles ten gronde gezien of gehoord.
De ‘Tree Of Joy’: te zien op het dorpsplein in Schellebelle, een kleurrijk en monumentaal werk van Marc De Ridder uit Laarne. ‘Bomen vertegenwoordigen en symboliseren het leven zelf. Het is een werk vol vrolijke kleuren maar helaas viel de kruin van de boom. Zo gaat het soms ook in het leven. Soms valt de vreugde en de vrolijkheid door bepaalde gebeurtenissen weg. Maar de stam heeft nieuwe scheuten en bewijst dat de vreugde altijd terugkeert’ zegt de kunstenaar over zijn werk.
De expo-stand van Veerle Verbeke tijdens Kidmie P(art) IV in de kerk van Schellebelle heeft me aangegrepen. Een kerk lijkt mij een geschikte plaats om de vrouw in the picture te zetten. De vrouw in de katholieke wereld krijgt nog steeds een onderdanige rol. De samenwerking en samenvloeiing van de werken van Veerle met die van haar man Jan De Proost vind ik erg geslaagd.
Hoe mooi kan een mosselschelp zijn… de kleuren en het spel van het licht op het parelmoer! Patrick Meulenijzer redt ze van de vuilnisbak en maakt er kunstige composities mee. Hij bezet de pilaren van de oude fabriek met mosselschelpen. Mij doet het denken aan het keverplafond van Jan Fabre, voor Patrick is het een knipoog naar de mosselpot van Marcel Broodthaers. Toppie en heel erg leuk! Te zien in de oude Velbafabriek.
Het werk van Vincent Braeckman is toch mijn favoriet. Het is een sprookjesachtig werk, een beuk die mensen knuffelt. Hier zie je kunst één met de natuur, intens en menselijk. Te zien in de Pastorijtuin.
Wie weet ga ik nog eens terug naar Kidmie. In elk geval hoop ik op een Kidmie V
Hof van Beieren is een project van en voor Zemstenaars en voor iedereen die dit mooie plekje kan waarderen.
De oude, indrukwekkende schuur van het Hof van Beieren, vroegere boerderij van Leon van de Prost, werd omgebouwd tot een ‘beleefboerderij’ inclusief moestuin en avonturenpad.
Het is een ontmoetingsplaats voor jong en oud(er); je kan er heerlijk lunchen of dineren in de aanpalende bistro, er genieten van een pannenkoek na een fiets- of wandeltochtje.
Lokaal en duurzaam winkelen kan er op de wekelijkse buurderij en/of streek-en boerenmarkt. Twee ruimtes kunnen gehuurd worden voor vergaderingen, familiefeestjes of voor de organisatie van events.
Tevens liep er voor de gelegenheid een kunstexpo in de oude schuur van het gebouw ” Hof van Beieren” van 2 locale kunstenaars: Viviane De Greef en Louisa De Ron
Van 9 juni tot 7 juli 2024 stelde Eddy Toté tentoon in de Zolderzaal van café Den Trol in Schoten. Sinds 10 juli en dit tot eind september is zijn werk nog te bezichtigen in de foyer van het CC Schoten. Hier volgt het verhaal van een atypisch kunstenaar en zijn bijzondere creaties.
Aanloop naar een tentoonstelling
Eddy ziet het levenslicht in een traditioneel arbeidersgezin waar hij als jongste opgroeit, samen met zijn broer Henri en zus Lydia. Op vijftienjarige leeftijd raakt hij in de ban van tekenen. Hij begint schetsen te maken op gewoon papier. De resultaten zijn geïnspireerd door Bijbelse mythen.
Van opleiding is Eddy technieker en zo kwam hij terecht in een groot energiebedrijf waar hij als piloot van een centrale een verantwoordelijke taak had. Door het shiftsysteem belandde hij hierdoor in een situatie die hem sociaal wat isoleerde. Op een gegeven ogenblik schreef hij zich in voor een cursus tekenen, maar snel moest hij vaststellen dat de helft van de lessen aan hem voorbij ging vanwege zijn professionele activiteit. Na een half jaar hield hij het voor bekeken op de tekenschool. Maar dit betekende niet het einde van zijn hobby. Hij tekende verder, voornamelijk met potlood en papier.
Tijdens een cafébezoek gebeurde het dat hij een bierviltje nam, een balpen tevoorschijn haalde en zijn inspiratie de vrije loop liet. Tot zijn eigen verbazing leidde dit tot bijzondere resultaten. Het werd uiteindelijk iets wat op een obsessie begon te lijken. Overal waar hij kwam, was er de behoefte om te tekenen, alles wat in zijn handen terechtkwam en geschikt was om ‘bewerkt’ te worden, kreeg de inspiratie van Eddy mee. Het ontging de andere klanten niet. Soms legde iemand een bierkaartje voor zijn neus en begon hij spontaan te tekenen. Naast het plezier van het creëren, begon Eddy ook het groeiende sociaal contact te ervaren en waarderen.
Zo ging het jaren verder, tot zijn broer, Henri, hem de vraag stelde of hij zijn werk niet wou veilig stellen voor de toekomst. Bierviltjes en andere dragers werden immers meegenomen door mensen die het mooi vonden, zonder dat er voor Eddy een spoor van overbleef. Het idee ontstond om een tentoonstelling te organiseren. Henri nam de taak van manager op zich en ruimde alle obstakels weg om het doel te bereiken.
De tentoonstelling
Het werd een huzarenstuk om Eddy’s werken te verzamelen. Naast de stukken die hij zelf had bijgehouden, werden mensen die ooit een werk van Eddy hadden bekomen, benaderd met de vraag of ze het betreffende werk wilden uitlenen voor de tentoonstelling. Deze vraag kende een wisselend succes, vandaar dat sommige creaties enkel op foto’s te zien zijn.
Bierviltjes en andere materialen als drager
Naast potlood en bic, waagt Eddy zich ook aan verf. Naast papier en bierviltjes, komen andere dragers aan bod. Alles wat in Eddy’s vizier komt maakt kans om een schilderij of tekening van hem ‘op te lopen’, werkelijk alles: sigarettenblaadjes, papieren tafellopers, meubelen, muren, zelfs handen en vingernagels, deze laatsten echter enkel op aanvraag van de eigenaar.
Bierviltjes en balpen hebben een bijzondere plek in het hart van Eddy en maken ongeveer 90% van zijn werk uit. De textuur van deze kaartjes – vooral die van Duvel – is heel fijn, indrukbaar maar ook sterk. Op de vraag waarom hij overwegend met balpen tekent, gaf hij het verrassende antwoord dat gommen hiermee niet mogelijk is.
Het resultaat van zo’n tekening – meestal na een drietal uur – is onverwacht verwonderlijk, de details verbluffend.
Inspiratie is overal te vinden – de wereld als atelier
Op enkele uitzonderingen na, is alles wat Eddy tekent of schildert het resultaat van zijn verbeelding. Maar één enkele keer stond een kennis als model voor een schets met kleurpotloden. De tekening met zicht op de stad Luxemburg kwam tot stand door ter plaatse de contouren van de stad en gebouwen te schetsen. De details werden thuis verder ingevuld en betreffen pure improvisatie.
Vanwaar die rijke inspiratie? Die ligt, wat Eddy betreft, overal voor het rapen. Een vlek op de grond is genoeg om hem naar het potlood of bic te doen grijpen. In de foto van banale zaken ziet hij een rijkdom aan mogelijkheden om er iets origineels uit te puren. Eddy heeft geen atelier waar hij zich terugtrekt om te werken. De wereld is bij wijze van spreken zijn werkplek. Hij hoeft geen schildersezel en een tafel waarop het materiaal is uitgespreid. Waar hij komt en getroffen wordt door wat zijn oog heeft opgemerkt, zet hij zich aan het werk met wat hij op dat ogenblik voorhanden heeft.
Van bescheiden tekenaar tot erkend kunstenaar
Als Eddy nu zijn leven overschouwt, geeft hij graag toe dat de tentoonstelling iets in gang heeft gezet. Daar waar hij vroeger veel op zijn eentje tekende om bezig te zijn, wordt hij nu in Schoten door vele mensen herkend en aangesproken. Er werden artikels over hem gepubliceerd en hij kwam op TV met zijn werk. Zijn broer Henri zorgde tevens voor een fotoboek “Ballpoint” met daarin een selectie bijzonder werken van Eddy. Globaal gezien een leuke ontwikkeling, alhoewel die overrompelende aandacht niet altijd gemakkelijk aanvoelt.
Vermoedelijk zal zijn leven en tevens zijn artistieke bezigheid niet veel veranderen. Eddy is en blijft Eddy. Hij is niet commercieel ingesteld en zal zelf geen actie ondernemen om zijn werken meer onder de aandacht te brengen. Een nieuwe tentoonstelling ligt dus volledig in handen van zijn broer Henri. Maar Eddy zelf, die blijft zich verder verwonderen over de vele dingen die ons omringen en gebruikt ze om zijn doel te bereiken: al tekenend scheppen.
Pia Cabuy, organisator/curator en kunstenaar van TANU VERBINDT nodigde me uit voor een preview. Ik was aangenaam verrast door de locatie. Tien kunstenaars palmen een prachtige villa in tot de nok. Ze benutten ook de serres en een paviljoen, opgetrokken in 1874. De villa, verscholen in het groen, dateert van het interbellum. Dit is meteen een trigger om de tentoonstelling te bezoeken. De kunstenaars brengen er grotendeels kleurrijke, opvallende in het interieur geïntegreerde kunst. Vergis je niet, achter de façade huist een kritische wereld die diverse maatschappelijke en menselijke problemen aankaart. Neem vooral de tijd om verder te kijken dan het mooie plaatje. Niets is wat het lijkt. Het aantrekkelijke blijkt slechts een lokmiddel. Met Pia voerde ik een uitvoerig gesprek over de inhoud en vorm van de expo, over haar rol als curator, de moeilijkheden, de aanpak, de ervaring… de weg die ze samen aflegde met de 9 andere kunstenaars.
Kunstpoort Waarom deze expo? Waar en wanneer groeide het idee? Waarom wil je graag als kunstenaar ook curator zijn: uit onvrede met het tentoonstellingsaanbod, om alles zelf in de hand te hebben, om ongekende kunstenaars een kans te geven of voor de ervaring? Pia Cabuy Toevallig kwam ik in gesprek met de mede eigenaar van de villa Nicole De Kezel. Ze stelde me voor in de villa tentoon te stellen. Een solo expo zag ik niet zitten. Door vroegere ervaringen in ‘Het Achterhuis’, een pand doorlopend ingericht met een wisselende verzameling van beeldende kunst, kriebelde het om dat nog eens over te doen. Ik was op slag verliefd op de locatie. Het feit dat de eigenaars in de villa ruimtes diverse therapieën aanbieden die matchen met de thematiek van mijn persoonlijk werk, gaf de doorslag. Met TANU VERBINDT tip ik op verbinding tussen de kunstenaars onderling, een interactie met het publiek, een inleving in het gebouw waar therapieën rond kwetsbaarheid van kind, mens en maatschappij, centraal staan.
Kunstpoort Hoe gebeurde je selectie als curator? Zocht je naar gelijkgezinden, werken rond een bepaald thema? Ken je bepaalde kunstenaars persoonlijk en vooral dan hun werk? Pia CabuyVooral heb ik me geconcentreerd op thema’s die gelinkt zijn aan de activiteiten van TANU. TANU brengt met zijn team onder meer gesprekstherapie, EMDR-therapie, dans- en bewegingstherapie, mindfulness, yoga… Ook kinderpsychologie vanuit verschillende perspectieven komt aan bod. De persoonlijkheid van de kunstenaars speelt voor me een rol. Het zijn stuk voor stuk bescheiden individuen, niet commercieel, met een academische vorming, maatschappijkritisch en professioneel ingesteld. Hun gevoelswereld leunt aan bij de mijne. Het werk van de deelnemende kunstenaars ken ik onder meer via opendeurdagen in de academie. Door mijn studies cross-over, mixed media ontmoet ik vele kunstenaars, een keuze maken viel me niet moeilijk.
Kunstpoort Koos je zelf de werken, of in samenspraak? Ging je op atelierbezoek of raadpleegde je digitale kanalen? Pia Cabuy Ik ken hun werk en kon me veroorloven de keuze aan de kunstenaar over te laten.
Kunstpoort Was er een klik met de kunstenaars? Is je persoonlijke interessesfeer weerspiegeld in de expo? Pia Cabuy Absoluut. Hun kritische creaties leunen aan bij mijn werk. Ze zijn een bron tot communicatie over belangrijke maatschappelijke problematieken.
Kunstpoort Kan je het voorgaande illustreren? Pia Cabuy Alle kunstenaars zijn voor me even belangrijk. Daarom wil ik met graagte het werk en de thema’s van allen één voor één belichten.
Ann Costenoble Het werk van Ann Costenoble gaat over de huisvesting problematiek. Zij creëert kunstige ‘krotten’, constructies uit afvalmateriaal, karton, bamboe, plastic… Hiermee refereert ze naar het recuperatiemateriaal dat dakloze mensen gebruiken als bouwmateriaal.
Ann de Winne Ann is geïnspireerd door haar onmiddellijke omgeving en leefwereld, door haar huis, haar buurt, haar trajecten met de fiets en wandelingen. Met geassembleerde, bijeen geknutselde voorwerpen en fijngevoelige, tedere tekeningen, vaak verknipt en terug in scene gezet, gaat ze als een detective op zoek naar haar persoonlijke levensweg. Ann de Winne verbindt op een subtiele wijze heden met verleden. Ze bekijkt en illustreert het leven als een schouwtoneel. Haar werken zijn intense doordenkers. www.instagram.com/ann.dewinne.180
Eva Nauwelaerts Haar werk is het resultaat van een lang proces dat uitmondt in organische psychedelica. Restmateriaal wordt kunst. De intense kleuren, die een hoofdrol spelen, zijn niet vrijblijvend. Ze verleiden en misleiden. Zij tovert het kind in ons tevoorschijn. www.instagram.com/evanauwelaerts
Freya Van den Bossche Zij eert de kringloop van het leven. Leven Dood Leven. Door haar werk en performances met bomen en vogels probeert Freya de verbinding tussen mensen, het zichtbare en onzichtbare, het heden en verleden te herstellen. www.dewereldvanfreya.be www.instagram.com/dewereldvanfreya
Hilde Van Peteghem Het werk van Hilde komt uitbundig over. Bij een tweede doortastende blik ontdek je de kreukels van het leven. Ze laat zich inspireren door landschappen, dans of religieuze symbolen. Verbondenheid en vergankelijkheid zijn terugkerende thema’s. hildevanpeteghem.wixsite.com/stikstof/ www.instagram.com/hildevanpeteghem
Jenny Lemaire Zij exposeert in het paviljoen originele objecten vervaardigd uit porselein, zand, glas, polyester, met gerecycleerde voorwerpen, materiaal gesprokkeld in de natuur. Haar oogstrelende objecten laten ons genieten van schoonheid. Een minder positieve zijde van het leven komt ook aan bod. Vaak ging Jenny op humanitaire missies. Haar keramieken zijn geïnspireerd op de zware aardbevingen die Turkije en Syrië teisterden in 2023. www.instragram.com/lemjen1
Katrin Dekoninck Het werk van Katrin Dekoninck doet een belletje rinkelen vanwege haar project BREEK JE SCHILD. De installatie bestaat uit verschillende levensgrote figuren in brons en klei, omringd door een kleine 3000 stekels die een reuzengroot schild voorstellen: het schild of het harnas waarmee jongeren zich beschermen. Voor haar project kreeg ze medewerking van de leerlingen van scholen in Mol. Op deze manier maakt ze de kwetsbaarheid van jongeren bespreekbaar. Dit project wil ze uitbreiden onder meer naar scholen in Oost-Vlaanderen. TANU VERBINDT toont een mini-versie van het grote geheel. www.katrindekoninck.be/nl www.instagram.com/katrindekoninck
Nicole De Kezel Nicole De Kezel ging aan het werk met onderdelen van glasramen gevonden in het 19de -eeuwse tuinpaviljoen van Villa de cèdres nu Tanu. De kunstenaar verbindt verleden en heden met respect voor haar materiaal. Ze plaatste de onderdelen van het glasraam in een hedendaagse context los van de religieuze symboliek en vroegere architectonische context.
Kunstpoort Pia ik ben zo vrij zelf je werk te belichten. Pia Cabuy Haar hoofdthema is sinds de start van haar kunstenaarschap de kwetsbaarheid van het kind. Ze probeert door gebruik van uiteenlopende technieken dit thema daadkracht bij te brengen. Haar jarenlange ervaring, vakmanschap en kennis van diverse materialen komen samen in de hier tentoongestelde werken. Voor mij brengt deze intieme zolderruimte, Pia’s wunderkammer in Tanu, een apotheose door een perfect en ongelimiteerd samensmelten van kunde en gevoelswereld. piacabuypaintings.weebly.com www.instagram.com/piacabuy
Veerle de Smet Graag citeer ik kunstrecensent Hilde Van Canneyt over deze kunstenaar: Als we even je werk inhoudelijk uitdiepen zouden we het zo kunnen stellen dat je de verbinding onderzoekt tussen de mens en de innerlijke natuur en die ontwrichting probeert in beeld te brengen. Maar dan meer als toeschouwer dan als moralist. Pia: Ik herinner me haar grappig, ludiek sculptuur: een kerkstoel met gezwel. Van een doordenkertje gesproken!Over haar recent werk rond bijen schrijft Veerle zelf: Nu ik ook mijn diploma van imker heb gehaald en me verder heb verdiept in de solitaire bij die alleen leeft in de bijenkorven, wil ik dit spiegelen aan de groepsdynamiek. Deels wil ik kijken hoe systemen functioneren en ook zien hoe de mens door deze systemen is verzwakt en wordt gemanipuleerd … www.veerledesmet.be www.instagram.com/smetveerle
Kunstpoort Ben je niet bang dat de expo wat zwaar op de hand is? Pia CabuyDe expo kan iedereen bekoren. Er is humor, kleur, fantasie. TANU VERBINDT spreekt tot de verbeelding en maakt het kind in ons wakker. Ik keek uit naar een ideale balans: lichtvoetigheid versus inhoud. De verbeelding aan zet… Als toeschouwer zoek je naar het verhaal achter het beeld. In één oogopslag kijken en voelen is de ideale manier om deze tentoonstelling te benaderen. Laat je vervoeren.
Kunstpoort Laat ons naar een minder intense vraag overstappen. Wanneer ben je aan de voorbereiding gestart? Hoe verliep het verder? Pia CabuyPersoonlijk heb ik gedurende 9 maanden doelgericht kunstwerken gemaakt en nar onze expo TANU VERBINDT toegeleefd. In het najaar van 2023 kwamen de kunstenaars op de locatie voor het eerst samen met Nicole en Luc, de eigenaars van villa Tanu. De verdeling van de ruimtes verliep vlot. Verder hielden we contact via Teams. Een google shared document bleek een handig instrument. Ik probeerde zoveel als mogelijk gestructureerd te werken. Een degelijke takenverdeling zorgt voor structuur. Regelmatig werkte ik met twee kunstenaars en petit comité: feedback gevraagd en beslissingen bevraagd. De opstelling verliep in een gemoedelijke, vriendschappelijke sfeer.
Kunstpoort Door kunst te maken, door naar kunst te kijken, leer je jezelf beter kennen, je innerlijke zelf. Je gaat in interactie met de buitenwereld. Kan je dat beamen? Zien we hier kunstenaars op zoek naar zichzelf, die zichzelf vinden door de kunst, door interactie met de kijker? Pia CabuyIk heb het gevoel dat de deelnemende kunstenaars ‘down to earth’ zijn en doelgericht een creatief pad volgen. Enkele zijn nog zoekende, andere uitermate zelfbewust.
Kunstpoort Benadert een kunstliefhebber en kenner rationeler, minder empathisch, een kunstwerk? Het therapeutische verdwijnt op de achtergrond, de impact is dan minder sterk. Ben je als curator je daarvan bewust? Pia CabuyPuur technisch kijken kan evenwaardig zijn. Het ontdekken van schoonheid houdt ook emotie in.
Kunstpoort Slaat de stress toe nu vlak voor de opening? Pia CabuyDie is nu compleet verdwenen. Toen ik bij de opstelling de werken zag, besefte ik, deze expo is goed, voor mij klikt alles in elkaar.
Kunstpoort Deze tentoonstelling is pure girl power. Heb je bewust ‘mannen’ niet toegelaten? Pia CabuyJe moet me geloven, 10 vrouwen, dat is louter toeval.
Kunstpoort Na deze ervaring, kan je zeggen wat je het meeste ligt, cureren of kunst maken? Wil je beide verder doen? Heb je nog plannen in die richting? Pia CabuyLaat mij maar kunst creëren op mijn zolderkamer. Hoewel ik dit een spannend proces vond, wil ik nu het liefst van al de pauzeknop indrukken. De kans zelf deel te nemen aan een groepstentoonstelling, zou ik niet laten liggen.
Kunstpoort Tot slot nog deze vraag. Zelfs al ligt het niet in je bereik, voor welk museum of voor welke galerie zou je graag één enkele keer curator zijn, waarom? Heb je dan een voorkeur voor een bepaald thema, voor kunstenaars, zelfs al zijn die voor je onbereikbaar? Pia CabuyZonder twijfel zou ik werken van Geneviève Van Bastelaere tonen in Museum Voorlinden in Wassenaer.
Kunstpoort Mag ik een beetje uitleg? Pia CabuyIk dacht eerst aan het museum Dr. Guislain te Gent maar dan duw je de kunstenaar in een bepaald hoekje. Museum Voorlinden? Omdat de kunstenaars en werken die ze daar tonen me aanspreken zoals: Louise Bourgeois, Anish Kapoor…
Wat me opvalt is dat elke kunstenaar heel creatief omgaat met origineel materiaal, recuperatie of niet. Ze houden zich niet bij één enkele techniek en realiseren met sterk diverse benodigdheden een perfecte samenhang tussen vorm en inhoud. TANU VERBINDT is een wervelende, uitbundige expo waarin de kunstenaars speels, op een unieke locatie, de toekomst van de mensheid in vraag stellen.
Tekst en foto Kathleen Ramboer
INFO
tentoonstelling TANU VERBINDT de verbeelding aan zet 10 tot 25 augustus 2024
De groene kunstroute op en rond de Kwaremont verbindt het verleden met het heden en kijkt uit naar de toekomst.
De Kwa-Art kunstroute dat is wandelen in een schilderij met vele tinten groen, dat betekent een constant vakantiegevoel en vooral dat is genieten van monumentale kunst, sculpturen, schilderkunst, tekenkunst, collages, grafiek, fotografie, glaskunst, keramiek, assemblages… Kwa-Art lijkt me een geschikt medium om verhalen te vertellen over het idyllische groene dorp Kwaremont: het dorp, midden de Vlaamse Ardennen, ooit een residentie voor vele kunstenaars en talrijke galeries, was vroeger ‘the place to be’ voor kunst. Vandaag brengt Kwa-Art op een originele manier kunstenaars, kunstliefhebbers en bewoners opnieuw samen om niet alleen een groene brok natuur maar vooral kunst te ontdekken en dit op pittoreske en landelijke locaties; dragers van een glansrijk verleden. Kwa-Art blaast het dorp Kwaremont nieuw leven in, weet de omgeving op te waarderen en zorgt voor de toekomst.
Keuzelingstraat, sculptuur van deelnemend kunstenaar Bruno Plaghri
Hoe de organisatie rond Kwa-Art dat aanpakt, vertellen ze me met veel animo in een betoverend huis midden in het groen, langs de Keuzelingstraat, waar kunst centraal staat en een fantastische beeldentuin me in de sfeer brengt.
Aan de kerk van Kwaremont van links naar rechts bestuursleden Johnny Duquin, Christine Beleyn, Bert Noterman, Jos Vanoverberghe @Dirk Liviau
Kunstpoort Dit jaar swingen de kunstroutes opnieuw de pan uit. Is er niet te veel concurrentie of zien jullie organisatoren van andere kunstroutes als collega’s? Bestuur Kwa-Art Er is totaal geen rivaliteit. Een wisselwerking is zelfs mogelijk. Vele kunstevenementen zijn inspirerend en kunnen ons op ideeën brengen.
Kunstpoort De hoeveelste editie organiseren jullie nu? Wordt Kwa-Art een traditie? Bestuur Kwa-Art De derde; de vroegste was in 2014, de vorige in 2022. In de toekomst opteren we voor een Biënnale.
Kunstpoort Wat maakt jullie kunstroute anders dan andere kunst evenementen? Bestuur Kwa-Art Kwaremont was 25 jaar een kunstdorp, een trekpleister voor kunst. Galeries en kunstenaars voelden zich hier thuis. Daarom brengen we naast actuele kunst ook een ode aan het verleden. Dit jaar plaatsen we William Clevers (1911-1974) en Freya Clevers, vader en dochter, in de kijker. De pers, over het vaak surrealistisch werk van William Clevers: ’Grote visionaire gehelen in felle kleuren, waarbij het vergankelijke van de mens in de wereld expressionistisch en surrealistisch wordt uitgebeeld. Hij legt vaak de nadruk op sociale onrechtvaardigheid. ’Tekst Belgian Art Gallery Ook de schilderkunst van Gie Kee 1953-2023, staat onder het spotlicht. De pers, over het werk van Gie Kee: ‘In zijn oeuvre staat de mens centraal als model of in zijn of haar eigen omgeving. De kunstenaar experimenteert graag met de materie. Veel van zijn werken verraden een gemengde techniek: krijtlijnen, aquarel, acryl en olieverf. Daardoor krijgt zijn werk een warm en erg rijk coloriet.’ Tekst krant KW We hebben oog voor kunstenaars van de streek en geven die graag een forum.
Kunstpoort Zijn jullie tevreden over de vorige editie, de opkomst, de geboden kwaliteit van het werk, van de kunstenaars…? Heb je geleerd uit de vorige editie? Bestuur Kwa-Art Met een talrijke opkomst van 4000 tot 4500 bezoekers, was Kwa-Art een succes. Enthousiaste kunstliefhebbers beweren: ‘de volgende editie willen we niet missen.’ Eerlijk, het weer was ons gunstig gezind. Ondertussen is Kwa-Art vzw een feit en zijn er bestuursleden bijgekomen. Door het in leven roepen van een vzw kunnen we professioneler te werk gaan. Dit jaar staan er nieuwe locaties op het programma en hebben we de openingsuren verlengd tot 19u. Het publiek had te weinig tijd om alles grondig te bekijken en daarbij een gesprek aan te gaan met de kunstenaars. We mikken op een nog grotere opkomst. Een groeimarge behoort tot de mogelijkheid.
Kunstpoort Kwamen de bezoekers voor de sfeer, de wandelroute, de natuur, de kunst…een mix? Bestuur Kwa-Art Zonder twijfel, het publiek kwam voor de kunst. We stippelden 2 routes uit, nu 2,5 en 4,5km, deze zijn te kort om specifiek wandelaars aan te trekken.
Kunstpoort Hebben jullie een andere aanpak in vgl. met 2022? Hoe verliep de selectie? Bestuur Kwa-Art Op onze website publiceerden we een open call. We kregen 76 reacties uit alle Vlaamse provincies en selecteerden 29 kunstenaars. De respons kwam uit diverse kunstrichtingen, van gevestigde waarden tot minder gekende kunstenaars. Een volgende editie hopen we meer jonge mensen te bereiken.
Kunstpoort Wie selecteerde de kunstenaars? Kozen jullie bewust voor alle mogelijke disciplines? Bestuur Kwa-Art Twee curatoren (kunstenaar/curator Free Pectoor, Nadine Prieels bezielster van CAS Zottegem, CAS Oostende) en drie bestuursleden reduceerden het aantal van 76 naar 29 kunstenaars. De nadruk ligt op toegankelijke, hedendaagse kunst. Monumentale kunst heeft een voetje voor. Elke kunstenaar kan 8 werken tentoonstellen. Op Kwa-Art komen galeries niet aan bod, we zijn er voor de kunstenaars persoonlijk.
Kunstpoort Ik merk enkele publiekstrekkers zoals William Roobrouck, Sander Buyck, Jan Desmarets… Hebben jullie die zelf gecontacteerd? Was William Roobrouck, een gerenommeerd artiest, onmiddellijk bereid om mee te werken? Bestuur Kwa-Art We hebben William Roobrouck telefonisch gecontacteerd. De kunstenaar besloot het deelnemingsformulier, toen op onze site, te downloaden en in te vullen. Een voorkeursbehandeling was er niet. Het landschapssculptuur van William Roobrouck ‘Absence’ is in preview te bewonderen op de Kwaremont in de tuin van home Sint-Franciscus
Het bestuur bij het werk van William Roobrouck, in de tuin van home Sint-Franciscus links @Dirk Liviau, rechts @ William Roobrouck
Kunstpoort Wat doen jullie met de opbrengst, als er al één is: investeren in materiaal, aanwenden voor een volgende kunstroute, voor het verbeteren van de infrastructuur, de locaties…? Bestuur Kwa-Art We zijn de vorige editie gestart met 0 euro. Door de verkoop van de programmabrochure werd het een nuloperatie. Sponsoring is onmisbaar. Nu we een vzw zijn, is er bij winst, de optie andere kunstevenementen te organiseren. Een concert komt in aanmerking.
Kunstpoort Gebeurt de opstelling samen met de organisatie? Kunnen jullie gebruik maken van materiaal van de gemeente? Is er een goede samenwerking? Bestuur Kwa-Art We krijgen financiële steun van de gemeente, geen logistieke. We hebben een persoonlijke technische ploeg die helpt waar nodig.
Kunstpoort Er zijn ook locaties in buitenlucht. Staan jullie garant voor de veiligheid, voor eventuele beschadiging? Is er een verzekering waarop de kunstenaar zich kan beroepen? Bestuur Kwa-Art De meeste buiten locaties zijn privaat domein, een probleem is er dan niet. Als vzw zijn we ook verzekerd.
Kunstpoort Welke kanalen gebruiken jullie om promo te voeren? Bestuur Kwa-Art We hebben flyers laten drukken die we verspreiden op diverse plaatsen bijvoorbeeld in de kunstacademies. ‘De Zondag’ publiceert een reportage, ook de plaatselijke radio besteed aandacht aan Kwa-Art.
Kunstpoort Is er een opening, een gastspreker? Bestuur Kwa-Art De opening heeft op 6 september plaats in de kerk. De kerk is niet ontwijd maar we tonen respect voor het religieuze. We verkiezen een virtuele rondleiding boven een gastspreker. Een drone filmt alle locaties met de kunstwerken. Deze film projecteren we tijdens de opening in de kerk. Zo kunnen alle kunstenaars, sponsors, organisatoren en genodigden zoals de burgemeester en schepen, nader kennis maken met de kunst langs de volledige kunstroute.
Kwa-Art dat is kunsttoerisme van de bovenste plank; dat is kunst ontdekken in een idyllisch landschap, barstend van charme met zijn bekoorlijke vergezichten, dat is in één woord GENIETEN. Voor zowel de organisatoren als voor de kunstenaars hopen we, dat naast wielerliefhebbers ook kunstliefhebbers de weg vinden naar Kwaremont, Kwaremont het dorp dat zo veel te bieden heeft.
INFO
Kwa-Art kunstroute op- en rond de Kwaremont 11 locaties, 32 kunstenaars 7-8 september 2024 14-15 september 2024 21-22 september 2024 telkens van 13u tot 19u
Ik wilde weten wie die ‘Sven 87’ was van een schilderij dat al 32 jaar in onze gang hangt. Het werd een ontdekking van de avant-gardekunst in de laatste jaren van de Sovjet-Unie aan de hand van een kunstenaar die hier totaal onbekend is, maar in Rusland gelauwerd en gevreesd werd, een echte cultfiguur.
Sven Gundlach werd geboren op 25 mei 1959. Nauwelijks twintig jaar jong, was hij een belangrijke speler in de underground-scene en een frontman van de artistieke rebellie in zijn land. Als lid van de kunstgroep ‘Mukhomor’ (Russisch voor ‘vliegenzwam’) confronteerde hij de highbrow conceptuele kunstenaars van Moskou met een actie door een schuttingswoord te vormen van lichamen in de sneeuw. Bij een andere actie, een parodie op de “collectieve acties” van Monastyrski en Kabakov (twee ‘concept’-goeroes) liet hij zich levend begraven in een kist in een park in Moskou. Videodocumentatie van de gebeurtenis toont een bebrilde Gundlach die op wonderbaarlijke wijze uit de grond tevoorschijn komt nadat hij bijna was gestikt. Kort nadien pakt de groep weer uit met een actie, deze keer een schijnexecutie, gevolgd door een strenge verbale veroordeling van hun eigen optreden.
Gundlach was non-conformistisch, met zijn vrienden schopte hij graag tegen de schenen van de ‘gevestigde orde’, of dat nu de Sovjetoverheid betrof of de gevestigde namen van de onofficiële kunst, dat maakte niet uit. Hij lachte met alles en iedereen (ook met zichzelf), onschuldig maar messcherp, niet met goedkope kritiek vanuit de marge, maar door zelf voluit te gaan met acties, performances, installaties, schilderijen, gedichten en optredens. De Vliegenzwammen waren een combinatie van Monty Python, Banksy en Pussy Riot in één. Ze aanvaardden geen enkele grens in artistieke expressie, niet vanzelfsprekend in een land dat gebukt ging onder een harde repressie. Door hun kunstacties, die een ruim publiek bereikten, waren ze een bepalende factor in de deconstructie van de oude Sovjet-Unie.
Gundlach stond wantrouwig tegen elke vorm van gezag, ook van kunstgezag. Hij weigerde een kunstenaar te zien als de eenzame, verheven creatieve geest. Hij ervoer de jaren ’70, zo vertelde hij achteraf als een crisis, “… beginnend met de neiging om kunst om te vormen tot een pseudoreligieuze praktijk en eindigend met de emigratie-epidemie”. Veel zijn collega’s, emigreerden inderdaad tussen 1978 en 1988 en maakten naam in het Westen. Gundlach bleef in Moskou.
Hij nam deel aan hij clandestiene performances en installaties in appartementen (APTART), waar honderden nieuwsgierigen op afkwamen. In 1982 maakte hij met Mukhomor een ‘Gouden Plaat’: 40 erotische, absurdistische, blasfemische gedichten, gerapt op een achtergrond van fragmenten uit klassieke muziek, rock, jazz en popsongs (officieel verboden muziek), maar ook op Arabische klanken, restaurant- en liftmuziek en zelfs de Kremlinbeiaard. De plaat werd zo populair in Moskou dat Gundlach opgepakt werd voor opruiing en antisovjet agitatie en verplicht werd tot een legerdienst op het eiland Sakhalin, 6500 km van zijn vrouw en hun tweejarige dochter.
Hij kon terugkeren dankzij de perestrojka, maar hij was allesbehalve gekalmeerd. Hij stichtte een rockband van ‘simulatieve’ (playback) muziek, ‘een coöperatieve voor de productie van songs, gemaakt met de afval van sovjetmuziek’ zoals hij het zelf noemde. Daarmee surfte hij mee op de nieuwe rage van de rock, nu die eindelijk toegelaten was, maar tegelijk stak hij de draak met al die grote geesten die nu de grote alternatievelingen aan het spelen waren, maar gisteren nog braaf in het gareel liepen. Met zijn groep ‘Central Russian Upland’ (Het Centraal Russisch Plateau) gaf hij een legendarisch optreden in Kuznetsky Most (de tempel van mode en kunst in Moskou) dat door Artemy Troitsky, volgens de New York Times toen dé specialist van de Russische rock-scene, bestempeld werd als het beste wat ooit door een Russische rockband was gedaan. Het waren geen mooie liedjes, ook geen boze punk, maar poëzie vol politieke satire over de Sovjettijd, literaire avant-garde.
Intussen bleef Gundlach tekenen, schilderen en installaties maken. Door de perestrojka verwierf hij internationale bekendheid en vanaf 1987 begon hij te reizen voor groeps- en solotentoonstellingen, naar Duitsland, Engeland, Zweden, Hongarije, Nederland, de VS, Australië… Hij werkte met deed alles: acryl op papier, op hout, olie op doek, zeefdruk… En plots, even snel als het succes, stopte hij met kunst. Hij had er genoeg van: de platte commercie, de copy-cats, de ‘behagers’ zonder inhoud, hij was het beu.
Hij ging in zaken, verdiende goed geld en trok zich totaal terug uit de kunstwereld. Veel van zijn werken gingen verloren, een aantal gooide hij zelf weg, veel werd verkocht door galerieën en op veilingen (voor aardige sommen). Sven Gundlach zelf had geen enkele ambitie om als kunstenaar voort te leven in de toekomst, in tegenstelling tot de grote Kabakov. Die lag er wakker van, zoals in zijn wereldberoemde installatie ‘Not Everybody Will Be Taken Into the Future’. Mocht Gundlach hebben kunnen antwoorden, hij had wellicht gezegd: “Who cares?” En dus werd hij niet ‘wereldberoemd’. Hij trok het zich niet aan. Maar zijn naam mag gerust in een adem genoemd worden met Kabakov, Monastyrski, Prigov, Bulatov, Zakharov, Nakhova, Alekseev, Pivovarov, Rubinstein, Komar & Melamid… de grote namen uit het Moscow-conceptualisme.
In 2005 trad hij nog een keer uit de schaduw, samen met zijn dochter Christina, voor de installatie ‘Womb of a Dream’ in een Russische galerie. Daarna werd het definitief stil rond Sven Gundlach. Hij trok zich terug op het platteland en hield zich voornamelijk bezig met een online encyclopedie over de cultuurgeschiedenis van zijn geliefde Rusland.
De laatste jaren van zijn leven bracht hij door in een kleine parochie op 130 km van Moskou, waar hij de priester van de plaatselijke kerk bijstond, weg van het openbare leven, onthecht, op zoek naar innerlijke rust. In 2020 raakte hij besmet met het covidvirus. Sven Guidovich overleed op 14 december als Simeon Egorovich, ongetwijfeld met een Gundlach op de mond.
Als je graag meer weet over deze merkwaardige kunstenaar en een idee krijgt van zijn werk, dan kan je de pdf van 19 blz downloaden, zie onderaan deze reportage. Het is een flinke boterham maar de moeite van het half uurtje lezen meer dan waard.
Als reporter van kunstpoort is het een feest in dialoog te gaan met Ann Bonne, een kunstenaar die het goed weet te verwoorden en haar uitgebreide kennis graag deelt. Als kunstenaar heeft ze veel metier en dat is zeldzaam in een hedendaags kunstklimaat dat vooral gericht is op concept en minder op creatie. Als leerkracht tekenkunst weet ze ongetwijfeld haar studenten te begeesteren en een balans aan te kaarten tussen inhoud, vorm en functie.
Kunstpoort Groeide je op in een gezin met liefde voor de kunst? Ann Bonne Kunst zit in de genen die ik via moeders zijde meekreeg. Ik ben de achterkleindochter van kunstschilder Leo Steel, toen een befaamd portrettist. Ook zijn zonen Georges, Albert en Etienne (mijn grootnonkels) waren kunstenaar. Toch stootte ik op verzet van thuis toen ik een kunstrichting uit wou. Na een jaar rechten aan de universiteit, ben ik toch vrije grafiek gestart. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Ik wilde tekenen en dat is mijn leven lang een constante.
Kunstpoort Was je studietijd aan de Sint-Lucas Hogeschool bepalend voor je manier van werken van nu? Zijn er leerkrachten die je kunst beïnvloed hebben, die je veel hebben bijgebracht? Ann Bonne Leerkracht Dirk De Bruycker was mijn mentor. Hij verlegde grenzen in mijn hoofd. Hij besteedde niet alleen aandacht aan figuratie maar ook aan abstractie.
Kunstpoort Ben je na je studies onmiddellijk beginnen les geven? Ann Bonne Inderdaad, ik heb het al doende geleerd.
Kunstpoort Kunnen de leerlingen je ook iets bijbrengen. Is er een wisselwerking? Ann Bonne Er is een dialoog. Mijn studenten, met minder academische vorming, hebben een onbevangen blik waar ik voor open sta. Persoonlijk probeer ik hen een balans tussen concept, vorm, materiaal en techniek mee te geven.
Kunstpoort Twijfel je aan je kunst of ben je overtuigd, wat ik maak is goed. Ann Bonne Als kunstenaar moet je zoals een wetenschapper geloven in je onderzoek.
Kunstpoort Wat zijn je inspiratiebronnen? Natuur? Muziek? Oude meesters? Het onderbewuste? De Nederlandse licht installatie kunstenaar Jan Van Munster zegt: ‘Als kunstenaar kom je sowieso niet verder dan je eigen biografie.’ Klopt dat voor je? Ben je ook zo een kunstenaar of kijk je verder dan je eigen leefwereld? Ann Bonne Natuur, muziek, literatuur… kan me inspireren. Mijn werk is niet biografisch wel omgevingsgericht. Een 17de -eeuwse lievelingsdreef en een liederlijke beek ook daterende van de 17de eeuw zijn dicht bij huis mijn geliefkoosde tekenlocaties. Tekenen is de vorm maar er is ook de bevrijding, het wandelen in de geest. Als kunstenaar moet je indringen in de tijd. Verstilling, de tijd nemen om te kijken en naar de kern gaan, de essentie verbeelden is belangrijk; een luxe, zeldzaam in deze jachtige tijden. Ook de beschouwer vraag ik die attitude. Ik heb nood aan mentale vernieuwing. Om de 15 jaar vernietig ik werk. Een mentaal archief helpt me verder te gaan. Mijn motto is een tekst van Thomas Mann. “Ook persoonlijk beschouwd is de kunst immers een geïntensiveerde vorm van leven. Zij maakt dieper gelukkig, zij doet sneller opbranden. Zij kerft in het gezicht van wie haar dienen de sporen van geestelijke avonturen, en zij veroorzaakt, zelfs als het uiterlijk bestaan kloosterachtig stil is, op de duur een verwendheid, oververfijning, afmatting en geprikkeldheid van de zenuwen zoals een leven vol uitspattingen van hartstocht en genot ze vrijwel nooit teweeg kan brengen.” Uit ‘De dood in Venetië’
Kunstpoort Je ‘Waterschappen’ zijn suggestief, niet echt figuratief te noemen. Hoe noem je ze abstract of figuratief, abstract/figuratief? Mochten deze werken geen titel hebben, dan zou ik stilletjes wegdromen, mijn fantasie laten spreken. Waardeer je het als de beschouwer een eigen interpretatie geeft aan je ‘Waterschappen’?
oud werk: schilderijen met onderwerp: de opaalkust
Ann Bonne Voor mijn reeks ‘Waterschappen’ zoek ik een evenwicht tussen figuratie en abstractie. Kunstpoort Dit schrijft Ann Bonne over haar reeks ‘Waterschappen’: “De lichtstralen worden avontuurlijke kringelende draden, abstracte draden, wervelende krabbels waaruit het licht tevoorschijn komt.” Ann Bonne Deze houding is me niet vreemd. Mijn eerste schilderijen met onderwerp de opaal kust, tonen vereenvoudiging, leggen de essentie van een waarneming bloot. Ik probeerde de rust van de zee te vatten, de typische kleur, de transparantie. Het verhaal mag niet primeren. Een persoonlijke interpretatie van de kijker is zeker welkom.
Kunstpoort Ik veronderstel dat je belang hecht aan techniek, dat je onderzoek doet naar een tekenproces dat het best bij je werk past. Je ‘Waterschappen’ zijn zilvertekeningen. Wat moet ik me daar bij voorstellen? Welk materiaal gebruik je?
zilverpennen
Ann Bonne Met mijn grondstoffen ga ik creatief om, probeer die naar mijn hand te zetten. Voor ik start met de tekening heb ik al wat werk verricht. Het papier, Zerkall aqua- en etspapier, prepareer ik met een kalklaag. Onder de kalklaag maak ik eerst een houtskooltekening. Op de kalklaag teken ik met een zilverpen. Door het gebruik van de zilverpen treedt een bijtende chemische reactie op en komt bij blootstelling aan de lucht, de tekening zichtbaar. Het zilver oxideert. Als bij magie komt de tekening tevoorschijn, eerst zacht, dan donkerder en donkerder tot ze de grens van donkerbruin bereikt.
Kunstpoort Je volgde vrije grafiek daarom heb ik een stil vermoeden dat tekenen met zilverpen verwant is aan het etsen. Ann Bonne Vergelijk het met droge naald. Met een zilverpen kan je geen contrasten leggen. Zoals bij de droge naald techniek, verkrijg ik door arcering nuances van donker en licht. Het ritme en dynamiek van het vrije arceren vind je terug in mijn oudere droge naald werken.
links WATERSCAPE III 1 2023 zilverpen, krijt op aqua Zerkall 35,4 x 38 cm rechts WATERSCAPE III 2 2023 zilverpen, krijt op aqua Zerkall 35,6 x 38 cm
Kunstpoort Je werken zijn teer, kwetsbaar, letterlijk en figuurlijk. Fixeer je de tekeningen? Ann Bonne Ik verpak mijn werk in pergamijn (kristalpapier), vervaardigd op basis van zuurvrije, zuivere cellulose.
Kunstpoort Na het zien op je website van je reeks ‘Mani di Milano’ heb ik het gevoel dat je geboeid bent door de oude meesters. Bestudeer je hun manier van werken, hun techniek? Wie is je grote voorbeeld? Welke oude meester bewonder je? Ann Bonne Ik kijk op naar Leonardo da Vinci en beschouw hem als een leermeester. Gefascineerd door ‘Het Laatste Avondmaal’ een olieverfschilderij op de pleistermuur van het klooster Santa Maria della Grazie in Milaan, maakte ik een uitgebreide, vergaande studie over de handen voorkomend op het eind 15de -eeuwse muurschilderij. Diverse handen blijken ook op andere schilderijen van Leonardo da Vinci voor te komen, vaak in spiegelbeeld.
mani di GIOVANNI ‘in pettine’ 40 x 48 cm zilver, houtskool, pastel, gesso op kalei-paneel
Ann aan het werk in de abdij van Tongerlo
Kunstpoort Over die handen geeft Anne Bonne een toelichting: De handen van Johannes brengt ‘het rustig in zichzelf gekeerd zijn’, de ‘stille smart’ tot uitdrukking. Da Vinci bereikt met deze handen, de vingers ineenstrengelend, een verstillend moment. Het is deze verstilling die mij ontroerde en inspireerde. Anne Bonne De handen, de houding, bevatten een onderliggende betekenis. Zo drukken de handen van Petrus verontwaardiging uit. Ik tekende 26 handen, ware grootte, op 24 panelen, de eerste in 2015, de laatste in 2023. Als voorbereiding voor de reeks ‘Mani di Milano’ bestudeerde ik, juli 2015, uitgebreid een kopie in de Norbertijnen abdij van Tongerlo. Daar bevindt zich de wellicht meest getrouwe en ook mooiste replica van ‘Het Laatste Avondmaal’ van Leonardo da Vinci. Het doek is 8,80 meter op 4,60 meter, geschilderd door een lid van de ‘Leonardeschi’ in opdracht van de toenmalige Franse koning, Louis XII. Deskundigen onderzoeken nu of Andrea Solario het doek geschilderd heeft en of Leonardo da Vinci enkele delen voor zijn rekening nam, onder andere het hoofd van Christus. In de abdij onderzocht en bestudeerde ik de renaissancistische maten en verhoudingen met behulp van metingen en fotografie. De reeks ‘Mani di Milano’ bestaat zoals ‘Waterschappen’ ook uit zilvertekeningen. Dit maal is gebruikt gemaakt van geprepareerde panelen. Ik kies ervoor; de geschiedenis, de sporen van het tekenproces te laten meespelen in een gelaagde tekening. De zichtbaar onderliggende lagen versterken het expressieve karakter van de doorleefde handen. De lijnvoering en arceringen zorgen voor tonaliteit, tenslotte komt door oxidatie zoals bij ‘Waterschappen’ een warm timbre naar voren.
mano di GIUDA destra 40 x 40 cm zilver, houtskool, gesso op kalei-paneel
Kunstpoort Je reeks ‘Klankschappen’ ook gezien op je site, vertoont volgens mij een meer expressieve vorm van tekenen, je potlood bereikt op zeker ogenblik een hoogtepunt zoals het Italiaans crescendo, het geleidelijk aanzwellen van de muziek. Anne Bonne Inderdaad, zoals bij ‘Waterschappen’ is de gestiek, de lijnvoering, de schriftuur belangrijk, het materiaal is expressiever en zet ik naar mijn hand. De partituren waarop ik teken zijn bewust gekozen, ze zijn de dragers waarop maat, ritme, kleur en ruimte samenkomen. De partituren ondergaan een technisch proces dat, interessant voor de beleving, zichtbare sporen nalaat. Zo werk ik met houtskool, plakkaatverf, gesso… op bladmuziek gemaroufleerd op Japans papier. De vooraf geprepareerde dragers neem ik mee op locatie. De tekeningen vertalen de muziek die ik in mijn hoofd hoor en waar ik zo van hou, liederen van Franz Schubert, mijn lievelingscomponist. Ik tekende op partituren van Der Wanderer D493 Schubert Ich komme vom Gebirge her, Es dampft das Tal, es braust das Meer.
70 x 100 cm, 8 partituurbladen, gouache en houtskool, marouflage op Japans papier
Wohin? opus 25, D 795 Die schöne Müllerin Schubert
70 x 100 cm, 8 partituurbladen, gouache en houtskool, marouflage op Japans papier
Kunstpoort Beoefen je naast de tekenkunst nog andere kunstdisciplines? Ann Bonne Door een ongeval ben ik toch wel beperkt in mijn keuze. Zo was ik genoodzaakt het beeldhouwen stop te zetten.
Kunstpoort Wat is en wat betekent kunst voor je? Ann Bonne Kunst is een bewustzijnsversneller. Kunst zet kunstenaar en kunstbeschouwer aan tot nadenken, tot dieper ingaan op de inhoud, tot interpreteren, tot intenser leven. Kunst bant oppervlakkigheid uit je leven. Goethe beweert: ‘Wie kunst heeft, heeft religie. Wie geen kunst heeft, heeft religie nodig.’ Een kunstenaar heeft een eigen religie, iets bovenzintuiglijk. Ben ik aan het werk, dan hoor ik niets, ruik niets… bepaalde zintuigen vallen uit. In opperste concentratie vergeet ik de wereld om me heen. Graag werk ik gestructureerd, volgens schema, op vaste uren. Eenmaal in mijn atelier, heb ik geen besef van tijd, daarom is het op die ogenblikken raadzaam een wekker op te diepen.
Kunstpoort Ik vind online weinig over je. Ik zie geen werk van je op sociale media. Vind je het niet belangrijk je werk te tonen? Heb je geen ambitie? Of werk je liever in de luwte? Ann Bonne Ik hou niet van het vluchtige, oppervlakkige van de sociale media. Mijn tekeningen zijn het resultaat van intens werk, zijn doorleefd, daarom hou ik er niet van dat de surfer die in één oogopslag, snapshot, beoordeelt, kan ‘like-n’ of ‘niet like-n’. Weinig tentoonstellen is een bewuste keuze.
Kunstpoort Wat bewonder je bij andere kunstenaars? Ann Bonne Zoals bij een wetenschapper blijkt voor een kunstenaar het onderzoekvermogen van intens belang, bij een kunstenaar is dat het beeldend onderzoekvermogen naar inhoud en vorm. Dat maakt het verschil met wat we noemen een ‘zondagsschilder’. Ik waardeer een kunstenaar die zijn kunst steevast heruitvindt. Dit kan alleen in financiële vrijheid.
Kunstpoort Kan je wat meer vertellen over de expo ‘waarschijn – de stilte van het licht’ licht beeldende zilvertekeningen in dialoog met het namiddagatelier tekenkunst SLA Ann Bonne Mijn studenten stel ik de vraag: ‘Wat betekent inhoudelijk en formeel water voor je?’ ‘Hoe verbeeld je water 2D?’ Ik gaf hen de opdracht thuis te werken, los van alle invloeden. Het leren werken buiten de les, eigen oplossingen zoeken, is betekenisvol. Enkele vertrokken vanuit inhoud, andere vanuit de vorm. Ik gaf iedereen een boekomslag waarmee ze aan de slag gingen. Door dit project maken de leerlingen kennis met het proces van tentoonstellen, met alles wat ermee gepaard gaat.
‘aquaria’ van de leerlingen van het ‘namiddagatelier Tekenkunst Sint-Lucas Academie-Gent’
Kunstpoort Wat zijn je toekomstplannen? Verder les geven? Ann Bonne Na 42 jaar les geven, werk ik verder in mijn atelier. Als leerkracht wil ik graag mijn kennis doorgeven. Misschien organiseer ik workshops toegespitst op materiaal en techniek, wie weet ook zomercursussen tekenen ‘en plein air’. Tuin, interieur, kleur zijn ook uitlaatkleppen voor mijn creativiteit. Drie tuinontwerpen zijn van mijn hand.
Kunstpoort Van welke kunstenaar, hedendaags, oude meester, bekend of niet… zou je graag een schilderij in je atelier of woonkamer ophangen zodat je er uren kan naar kijken? Ann Bonne Ik ga voor een abstract, minder toegankelijk werk. Waarom geen Rothko?
atelier en studies
Kunstpoort Een verrassende keuze voor iemand met een fascinatie voor oude meesters. Of toch niet? Een groene oase, een levend natuur-schilderij, omringt de leefruimte en het atelier van Ann. Mogelijk is hierdoor nood aan abstractie. Schilderijen van Rothko staan buiten de tijd en voelen aan als een wandeling in een stil bos. Bovendien kan je Rothko’s kleurvlakken beschouwen als geabstraheerde landschappen, een raakpunt met de verstilde, geabstraheerde ‘Waterschappen’ van Ann. We hopen niet alleen dat die stilte verder deel uitmaakt van haar kunst maar ook dat de poorten van de kunstwereld voorzichtig openen voor deze tijdloze zilver- en andere tekeningen.
INFO expo
Ann Bonne waarschijn – de stilte van het licht licht beeldende zilvertekeningen
Het namiddagatelier tekenkunst Sint-Lucasacademie Gent aquaria
stellen tentoon in de Sint-Amanduskapel n.a.v. Ann’s 40 jarig jubileum tekenkunst SLA
Opbouw van de expo waarschijn-stilte van het licht – Ann Bonne Aquaria – namiddagatelier tekenkunst SLA
Campo Santo Sint-Amanduskapel Joannes Roegierspad Sint-Amandsberg
Open 24-25-26 mei 2024 31mei-01-02 juni 2024 14 – 18 u
Als ik op donderdagavond 25 april om half 8 het Belgisch Stripmuseum aan de Zandstraat in Brussel binnenstap, lijkt het alsof ik niet op de juiste plek ben. Het is stil in de hal van de verborgen parel in Art Deco stijl en het lijkt alsof het museum zoals op andere avonden gesloten is. Aan het onthaal is niemand aanwezig, maar bovenaan de trap die je direct bij binnenkomst ziet, zie ik toch wat beweging. Ik ga de trap op en heb al snel door dat het event Drink & Draw wel degelijk hier plaatsvindt. Op de eerste verdieping zitten rond de balustrade aan de vide zo’n 60 mensen voorovergebogen over hun tekenpapier, schetsblok of schrift en zijn geconcentreerd bezig met een tekening. Ik zie dat de tekenaars gebruikmaken van potloden, stiften en krijt van zichzelf, maar ook van wat er voor hen op tafel is gelegd.
Aan de zijkant van de ruimte staan wat tafels. Achter een tafel zit een DJ die tijdens het tekenen zorgt voor muziek in verschillende stijlen. Er is een kleine bar waar je doorlopend de ‘drinks’ kan kopen. Na een paar minuten stopt de muziek en begrijp ik de gang van zaken. Voor de tafels waaraan de DJ zit, staat organisator Leticia Sere klaar om de tekenaars een nieuwe opdracht te geven waar ze opnieuw een kwartier voor krijgen. De opdracht betreft de opwarming van de aarde en wordt geïllustreerd met een projectie op een scherm achter haar. Daarna is het de beurt aan de gast-illustratoren die voor deze avond zijn uitgenodigd. O.a. Charlotte Dumortier geeft een opdracht en gaat de tafels langs voor tips en bewondering.
Dit is het moment waarop Leticia zich even kan terugtrekken en ik haar wat vragen mag stellen. Veel moeite kost dit niet, want ze vertelt uit zichzelf het verhaal achter Drink and Draw. Het idee van Drink and Draw is een internationaal concept. Het wordt georganiseerd in verschillende steden in de wereld en elke organisator vult het in op haar/zijn eigen manier. “Het is bedoeld om tekenaars uit te dagen vanuit hun eigen tekenwereld, hun eigen realiteit. Ik nodig professionele tekenaars uit, elke keer anderen en praat het programma aan elkaar. Het concept is altijd hetzelfde. Andere steden organiseren soms ook modeltekenen, in de stad gaan schetsen of zo, de zgn. urban sketchers. Bij ons zijn er altijd Belgische of internationale tekenaars die de sessies begeleiden. De maandelijkse avonden zijn telkens op een andere locatie. Vanavond dus in het Belgisch Stripmuseum en we waren bijvoorbeeld al op de boekenbeurs, in verschillende culturele centra en volgende maand zijn we in het Design museum.”
Op mijn vraag naar wat de drijfveer is van Leticia antwoordt ze dat ze zelf tekenaar en schilder is. “Ik geniet ervan om te tekenen, om met andere tekenaars een fijne avond te beleven, om andere mensen, vaak beginners, in contact te brengen met andere tekenaars. Er gaat een wereld voor ze open en dat is heel belangrijk. Er is geen druk, je hoeft niet goed kunnen tekenen, het is voor alle niveaus. Op het einde gooien we de tekeningen toch weg. Er is niets helemaal afgerond.” Leticia organiseert de avonden al vier jaar. “De deelnemers zijn vooral vrouwen, maar ook mannen van alle leeftijden. Alle talen worden er gesproken en daarom spreken we Engels. Gemiddeld bezoeken rond de 80 personen de Drink and Draws.” Leticia geniet van zoveel enthousiaste mensen die aan het tekenen zijn. “Het is een activiteit die mindful is, maar ook sociaal. Je trakteert jezelf op een fijn moment. Als je tekent kom je in de ‘zone’ zoals wij dat noemen, je bent dan aan het creëren. Op deze avonden doe je dat in groep.”
De Drink and Draw avonden worden zonder extra financiering georganiseerd. Er is de samenwerking met de plek waar de avond georganiseerd wordt. “Uit de samenwerkingen, vloeien weer andere samenwerkingen, zoals tentoonstellingen. Voor het Anima Festival (het internationaal animatiefestival van Brussel) hebben we stills van tekenfilms uitgegeven als prenten. We willen toe naar partnerschappen waar iets nieuws uitvloeit.” Het valt me op dat Leticia steeds over ‘we’ spreekt. Ze legt uit dat zij dit allemaal niet alleen doet. “Ik betrek graag andere kunstenaars in mijn avonturen. En we werken ook als illustratiestudio. Zo heb ik voor een opdracht van Cinema Palace 10 tekenaars gevraagd om samen filmposters te maken.”
Op mijn vraag waar zij zich als tekenaar op richt vertelt ze dat haar illustraties helemaal anders zijn dan haar schilderijen. De schilderijen zijn heel serieus en haar tekeningen juist heel vrolijk, kleurrijk. Leticia is van opleiding kunsthistorica. “Ik ben begonnen zonder opleiding in illustratie en heb me bijgeschoold aan de School of Arts in Londen. Ik wou in mijn leerproces ook anderen betrekken en ben daarom begonnen met de workshops.”
Kunst maken, Drink and Draws organiseren én er is de winkel Grafik in Schaarbeek. Leticia vertelt hierover: “Onze winkel is een klein paradijs voor illustratie liefhebbers. Je vindt er alles voor de illustrator. Het is er vol met boeken en prenten. We organiseren tentoonstellingen, workshops, kleine Drink and Draws voor de gemeenschap in Schaerbeek, … “Voor de winkel heb ik vanaf het begin een architect gevraagd om mee na te denken over een multifunctioneel gebruik van de ruimte om zowel projecties te kunnen doen, workshops te organiseren, en winkel te hebben. De winkel kan ik openhouden dankzij stagiaires. Ik begeleid studenten van verschillende kunstscholen met het opdoen van ervaring in de praktijk. Dat kan gaan van het organiseren van evenementen tot het maken van kunst, het ontdekken van technieken. Een vaste opdracht aan de studenten is om een sticker te ontwerpen voor de winkel die ik kan gebruiken voor het netwerken, dus als visitekaartje.”
Heb je dit allemaal met een vooropgesteld plan opgezet? “Veel komt door ervaring gaandeweg. Het is vanaf het begin een bewuste keuze geweest om voor kwaliteit te gaan. Maar het is wel een soort opoffering waar ik aan vast zit. Voor de winkel heb ik moeten investeren en een lening aangaan. Het is heel fijn, want er zijn geen andere mensen die dit aandurven. Mensen reageren heel positief. Ik heb aanvragen vanuit heel Europa. Laatst zelfs een bezoeker vanuit Maleisië.” Leticia beantwoordt nu mijn vraag van het begin: “Ik ben door passie en motivatie gedreven. Dat moet wel, anders lukt het niet.” Ze zegt het soms ook best zwaar te vinden om zoveel te combineren. Naast de kunst heeft ze nog een halftijdse job, kinderen en moet ze ook nog de tijdrovende administratie doen die bij haar zelfstandige activiteiten komen kijken. Ze zegt chaotisch te zijn, maar ik trek dat in twijfel. Leticia zegt daarop dat het echt waar is, maar dat ze geleerd heeft om gestructureerd te werken. Ze moet met lijstjes werken.
Ik kom nog even terug op de Drink and Draws en vraag wie de special guests van de Drink and Draws zijn. Leticia vertelt dat dit meestal kunstenaars zijn die professioneel met kunst bezig zijn. Het kunnen kennissen of vrienden zijn uit het circuit, maar er passeren ook internationale kunstenaars die ze niet kent. Het is niet dat ze elke keer dezelfde kunstenaars uitnodigt. Er zijn er al heel veel gepasseerd met alle stijlen uit alle landen. Het geeft ze weer kansen. Het is niet zeldzaam dat Leticia na zo’n avond een opdracht aan de gast-tekenaar kan doorgeven.
Ik sluit het interview af met de vraag wat ze graag nog zou willen vertellen.
‘Wees niet bang om iets te proberen wat je nog nooit hebt gedaan. De meest originele tentoonstellingen kwamen uit probeersels. Zo hebben wij bijvoorbeeld ook eens behangpapier met illustratiewerk gemaakt met superresultaat. En een tentoonstelling met spiegels gedaan rond personages van videogames. Ik kan niet iemand bedenken die dat ook gedaan heeft. En wat Leticia zeker nog gezegd wil hebben: “Welkom in de winkel Grafik in Schaarbeek!”
Als ik terugkom bij de tafel is mijn collega-reporter Eric geconcentreerd met zijn tekening bezig. Het tekenen roept herinneringen op aan zijn jonge jaren toen hij heel veel tekende. Tegenover ons zit een moeder met haar zoon. De zoon is vandaag 18 geworden en ze nemen samen deel aan de Drink & Draw om de verjaardag te vieren. De jongen vond tekenen altijd al wel leuk, maar is er sinds een jaar serieus mee bezig. En hij kan het. Met relatief simpele figuurtjes maakt hij een mooi verhaal. En ook zijn moeder is getalenteerd. Vroeger maakte ze tekeningen voor haar kinderen, zodat zij die konden inkleuren. Nu is het iets wat ze voor zichzelf doet. Moeder en zoon genieten zichtbaar van het gezelschap met dezelfde interesse.
Rond half 10 roept Leticia op om nog een laatste drankje te gaan kopen omdat de bar nog maar een kwartiertje geopend zal zijn. De tekenaars maken af waarmee ze bezig zijn en babbelen nog wat na. Langzamerhand loopt de zaal leeg. De DJ begeleidt ons met zijn muziek naar buiten.
Ik heb vanavond kennisgemaakt met een zeer gedreven kunstenares met een prachtige missie en ontdekt dat ondanks de digitalisering van de maatschappij tekenen met potlood en krijt voor jong en oud nog altijd een fijne hobby is.
kunstpoort 