Een expo in deWeverij

met natuurfotografen Bart Schuermans en Dirk Bogaert

tekst Kathleen Ramboer

deWeverij laat je 2 zondagen lang op een heel speciale manier natuur ervaren. Met een beetje verbeelding ben je in een niemandsland waar de uil zijn spookachtige roep laat horen, libellen achteruit vliegen, een landschap opdoemt uit de mist, bomen lijken te slapen in de sneeuw…Twee natuurfotografen Bart en Dirk gaan er in dialoog. Beide delen een fascinatie voor verborgen, moeilijk waar te nemen natuur. Ze brengen ons beelden waarin fauna en flora (Bart hoofdzakelijk vogels, Dirk diverse fauna en flora) de hoofdrol spelen, foto’s die ons eraan herinneren dat de mens niet het middelpunt van de wereld is.

Gewapend met een camera en veel geduld trekken beide fotografen naar soms moeilijk bereikbare plekken om hun fotografische prooi te observeren en het juiste ogenblik af te wachten om in actie te komen. Het is een werkwijze die een grondige studie over het onderwerp verlangt en een volledige overgave vraagt aan het leefgebied van het te fotograferen dier. Beide zijn er meester in.
Ik was benieuwd naar hun verhalen. Heb je wat tijd voor een interview vroeg ik tijdens de ‘making of’.  Dat kon.

Kunstpoort Enkele mensen uit de kunstwereld durven zich minachtend uitlaten over natuurfotografie. Zij vinden het geen kunst. Hoe dan ook voor mij is het al een kunst om het natuurgebeuren, een vogel, een insect, in zijn leefwereld vast te leggen. Vincent Munier éen van de beste natuur fotografen van de wereld, in zijn eigen land als ‘artiste’ omschreven zegt zelf “Sommige van mijn foto’s hebben misschien wel een bepaalde artistieke waarde, maar een kunstenaar, dat ben ik absoluut niet! Ik ben in de gelukkige positie dat ik de grootste kunstenaar van de wereld in beeld mag brengen, dat is namelijk de natuur zelf!”. Hoe denk jezelf daarover? Is natuurfotografie uit artistiek oogpunt gezien kunst? Of is dit een overbodige vraag?

Dirk De film van Vincent Munier ‘La panthère des neiges’ met de melancholische muziek van Warren Ellis en een kippenvelnummer van Nick Cave bewijst dat natuur kunst is, levende kunst die constant in beweging is en de seizoenen volgt. Ik noem mezelf geen kunstenaar maar met fotografie probeer ik die levende kunst vast te leggen. Fotografie is een taal, een taal die veel aan de verbeelding overlaat. De kijker kan zelf een invulling geven aan de beelden. Natuur is niet alleen kunst maar ook een onuitputtelijke inspiratiebron voor vele kunstenaars, denken we maar aan Emile Claus, een grote kunstenaar van bij ons, aan Monet met zijn waterlelies… Mijn foto van een waterjuffer op vegetatie die uitloopt in een sierlijke krul is voor mij Jugendstil. Karl Blossfeldt, natuurfotograaf avant la lettre, liet ons prachtige zwart/wit foto’s na van een artistieke schoonheid, sommige kunstcritici brengen die in verband met de Art Nouveau. Hij fotografeerde in de studio, waar hij optimale omstandigheden kon creëren. Natuurfotografie in een bepaalde habitat, is één van de moeilijkste disciplines van de fotografie en eist een andere manier van opereren. Een dier komt niet in beeld op vraag van de fotograaf, de belichting regel je niet zelf met een arsenaal aan lampen. Bovendien is er voor een goed resultaat kennis vereist van de natuur en het ecosysteem.

Bart Ik vel geen oordeel of natuurfotografie al of niet kunst is. De mening hierover wijzigt van persoon tot persoon. Het is niet mijn bedoeling kunst te creëren. Voor mij is het een uitdaging om iets moois optimaal weer te geven. Fotograferen in de natuur stilt mijn verlangen naar een rustgevende omgeving, ver weg van alle drukte en chaos. Het is ontsnappen uit de sleur van het dagelijks bestaan. Bovendien wil ik iedereen bewust maken van wat ons nog rest aan natuurschoon.

foto’s futen – Dirk Bogaert

Kunstpoort Ik kan me inbeelden dat een natuurfoto maken tijd en geduld vergt.
Welke foto, hier tentoongesteld, heeft jullie het meest tijd gevergd? Wat waren de omstandigheden? Welke voorbereiding was er nodig?

Dirk Er zijn foto’s die jaren gevergd hebben vooraleer de ultieme foto er was. Dat heeft te maken met de manier waarop ik werk. Aan die ene foto (opgemerkt door National Geographic*) van de fuut die zich wast in het morgen licht ging jaren studie vooraf. Je moet de habitat en het gedrag van je beest door en door kennen. Ik beoog niet een documentaire foto maar een esthetische foto die schoonheid, gevoel en sfeer najaagt. Een eerste vereiste was een donkere achtergrond, nodig voor de weergave van de waterdruppels die de fuut van zich afschudt na een duik in het water. Het perfecte tegenlicht liet op zich wachten. Dat beeld was lang latent aanwezig in mijn foto universum. Het duurde een tijdje voor de perfecte omstandigheden er waren. Die bestel je niet zomaar via bol.com. Hier is ook een foto te zien van dagverse kuikens van futen. Die heb ik vorig jaar voor de eerste maal kunnen fotograferen. Dat is gelukt na een jarenlange intense studie van de broedperiode. Ik wou het moment van buitenkomen afwachten. Dagenlang lag ik in het water tot ze eindelijk nieuwsgierig naar me kwamen piepen. Cruciaal is, je mag op geen enkele manier de natuur en/of het dier verstoren.
* Dirk haalde de shortlist van de National Geographic Fotowedstrijd in de categorie ‘dier’. Zijn ‘Fuut’ werd gekozen uit meer dan 10.000 inzendingen.

foto links blauwborst – Bart Schuermans

Bart  Het was een droom van mij een blauwborst in de perfecte omstandigheden te fotograferen. De vogel heeft niet alleen een prachtige blauwe borst maar ook een verleidelijke staart. Eenmaal in spreidstand, om een vrouwtje te lokken, heeft hij een opvallende oranjebruine staartbasis met een zeer brede zwarte eindband. Een foto van een blauwborst zie je vaak in publicaties maar meestal niet met een gespreide staart, vaak zittend op een niet natuurlijk element zoals een paaltje, een draad. Ik wou hem vastleggen in een natuurlijke setting. Terug uit het zuiden, in de prille lente, eind maart hoor je de blauwborst zingen om los te barsten begin april, dit gedurende een twee tot drietal weken. Fris lentegroen, het blauw van de borst en oranje van de staart, voor mij een niet te evenaren kleurenpracht, die combinatie wou ik vastleggen en vooral in een natuurlijke setting, geen evidente opdracht. Een aantal jaren na elkaar deed ik vergeefse pogingen tot yes, het ultieme moment zich voordeed.

Kunstpoort Je hoeft geen exotische landen te bezoeken om mooie natuurfoto’s te maken. Jullie fotograferen natuur dichtbij, Dirk hoofdzakelijk in de Damvallei, Bart meestal in het meetjesland, een enkele keer in de Ardennen. Toch is het een krachttoer om hier in Vlaanderen nog natuur te beleven. Denk je dat deze expo of jullie foto’s kunnen bijdragen tot een sensibilisering voor behoud van de natuur, voor meer respect voor wat nog rest van onze natuur?

Dirk Een kort antwoord: ja. De meeste feedback op mijn foto’s die ik van kijkers krijg is duidelijk: zijn dat allemaal foto’s van hier? Dat zegt genoeg.

Bart Ons rest alleen nog een moeilijke zoektocht naar die natuur. Ik fotografeer in een straal van 20 tot 30 km rond mijn woning, het meetjesland, het krekengebied, de kusten van Zeeuws-Vlaanderen, de Westerschelde. Door mijn foto’s tentoon te stellen groeit de bewustwording. Die natuur die ons nog rest, moeten we bewaren voor de toekomst. In de Krekenregio komen bijzondere, maar kwetsbare soorten voor. Er zijn foto’s bij van bedreigde soorten. Vogels die hier vroeger voorkwamen zoals de geelgors kan je enkel nog spotten in de Ardennen. Vele vogels verliezen hun habitat. Kleinschalige, halfopen cultuurlandschappen met heggen, houtwallen, bosjes en struikgewas verdwijnen. Bepaalde vogels komen onder druk te staan, als we zo verder doen zijn er minder en minder te observeren binnen x aantal jaren.

Kunstpoort Waarom fotografeer je de natuur, uit liefde voor de natuur, om de wereld te tonen hoe mooi en belangrijk de natuur wel is of omdat fotograferen gewoon weg een passie is?
Vind je het belangrijk dat je foto’s af en toe gepubliceerd worden. Dat ze gezien worden?

Dirk Vooreerst, ik fotografeer ongelooflijk graag. Verder ben ik geëngageerd in de Damvallei, ik wil de mensen sensibiliseren. Ik doe het vooral vanuit dat perspectief, om de rijkdom van de Damvallei te visualiseren met een beeldtaal die verwondering oproept om zoveel fraais dichtbij. Wat hier verkocht wordt, gaat integraal naar de Damvallei.

Bart Sensibiliseren is geen doel op zich. Voor mezelf is het fijn de impact te zien van mijn foto’s op een exporuimte. Als ik via deze tentoonstelling mensen kan bewust maken van de natuur die ons nog rest, dan is dat mooi meegenomen. Tentoonstellen is geen doel op zich. Ik geniet van de stilte, de rust die de natuur uitstraalt, hou ervan mooie beelden te schieten en vooral ik hou van de nabewerking van mijn foto’s, hoofdzakelijk met lightroom. Een goed beeld wil ik nog sterker maken. Twee uur een foto bewerken is voor mij geen unicum. Nabewerken maakt deel uit van de fotografie, voor mij betekent dat pure ontspanning, beter dan een avondje televisie kijken. De lat ligt vrij hoog, ik streef de perfecte foto na. Ik heb geen doel voor ogen, neem niet deel aan wedstrijden. NATUUR DICHTBIJ is voor mij een première, ik stel een eerste maal tentoon.

Kunstpoort Waar en wanneer begon de fascinatie voor de natuur en wanneer speelde fotografie een rol in die beleving?

Dirk Ik was jong geïnteresseerd in de natuur, ook die fotografie is vroeg begonnen. Ik had een nonkel Romain, bakker, die gaf me altijd cadeau ’s. Al op twaalfjarige leeftijd kreeg ik van hem een kodak en ja… dan is het fout gelopen.

Bart Mijn vader is bioloog, was leerkracht biologie, vogelgids en actief in de Wielewaal, een vereniging die in 2001 fuseerde met Natuurreservaten vzw en zo Natuurpunt werd. Van kindsbeen af vergezelde ik mijn pa op wandelingen in het Zwin. Een aantal jaren verdween de natuur op de achtergrond tot ik een natuurfotograaf, een ex collega, ontmoette. Ik reisde met hem en andere ex-collega’s naar Texel, nadien ontmoette ik in mijn woonbuurt andere mensen met interesse in de natuur en de rest is geschiedenis. Mijn kennis van tal van soorten vogels, speelt in mijn voordeel. Ik ken hun habitat, heb weet van tijdstip en gebieden van de vogeltrek; de jaarlijks, seizoensgebonden migratie van vogels van hun broedgebieden naar hun overwinteringsgebieden en vice versa. Zo heb ik een vermoeden van de ideale tijd en locatie om bepaalde vogels te vereeuwigen.

Kunstpoort Anton Corbijn, Nederlandse fotograaf, gekend van zijn foto’s van rockmusici, deed de volgende uitspraak: ‘Fotografie is altijd ook een herinnering, het vastleggen en vieren van een stukje leven dat verbindt…’ Hebben jullie ook opmerkelijke herinneringen aan biezondere foto’s, die je eeuwig bijblijven? Kleurt er hier zo eentje de witte muren?

Dirk Ik wist een vossen burcht zijn en had graag welpjes op mijn sensor vastgelegd. Ik zat gewoon in de gracht, zonder enge camouflage. Ik kon juist boven het maaiveld uitkijken. Die voskes kwamen zoals die fuutjes benieuwd kijken. Ze beschouwen je echt als een deel van hun omgeving. Nog iets, als ik in mijn drijfhut werk, strijkt er wel eens een vogel neer op het dak zoals die keer een ijsvogel met een pas gevangen vis, moeilijk te fotograferen maar wel een unieke ervaring. Kon ik maar mijn hand uitsteken en een selfie nemen!

foto’s Dirk Bogaert

Bart Het fotograferen van een geelgors in de sneeuw, in gezelschap van mijn vader, vergeet ik nooit. We trokken samen naar de Ardennen, overnachtten in een primitieve hut, het vroor tot min 10 graden. Geelgorzen foerageerden op het gras, niet echt spectaculair voor een foto, te weinig contrast tussen het geel en het groen. ’s Nachts begon het te sneeuwen, de sneeuw waaide gestaag naar binnen. In de vroege morgen, het sneeuwde nog lichtjes, transformeerde de natuur onverwacht in een prachtig decor, een schilderachtig sneeuwlandschap, een fotogeniek tafereel met de geelgors als onbewuste figurant. Het was efkes op de tanden bijten: een vast gesneeuwde auto, vrieskou nefast voor mijn materiaal, geen verwarming, geen elektriciteit maar wel een geslaagde fotoshoot. Fijn dat ik dit avontuur met mijn vader mocht beleven.

foto links geelgors, rechts steenuil – Bart Schuermans

Kunstpoort Is natuurfotografie gemakkelijker geworden door de digitale fotografie, ik veronderstel van wel. Je kan toch sneller werken, geen gedoe meer met filmrolletjes.

Dirk Ja maar analoog vond ik op een manier plezanter en spannender. Je ging acht weken op reis, droeg je filmpjes binnen in de Fnac, verder bleef je in spanning wachten op het resultaat. Digitale fotografie biedt meer mogelijkheden. Je fotografeert in raw en ontwikkel je foto’s niet in de donkere kamer maar in lightroom. Ik doe niet aan fotoshoppen, shop geen zaken weg of voeg er gene bij. Ik maak gebruik van lightroom, werk wat aan het contrast of aan andere doodgewone dingen. Om Michiel Hendryckx te citeren: de camera doet er niet toe, fotograferen kan met een eenvoudig fotoapparaat, je moet enkel kijken. Het risico met de digitale fotografie is dat alles zeer gemakkelijk lijkt. AI kan je een bruine kiekendief leveren, over de velden scherend, ik kan dat niet. Ik hoop dat het metier, de kunst van het fotograferen niet verdwijnt, dat zou zonde zijn.

Bart Ik heb nooit analoog gewerkt. Ik ben slechts een vijftal jaar bezig. Nu heb ik een systeemcamera, een canon R7. Voor vogelfotografen, heel belangrijk, zijn er systeemcamera’s met oogdetectie. De automatische scherpstelling op het oog lukt niet altijd, met een drukke achtergrond werkt het moeilijker. Ik kan een 12tal beelden per seconde fotograferen waardoor je de beste actiefoto kan uitkiezen. Vroeger was er meer ambacht van doen. Ik verkies toch de hedendaagse digitale camera’s: meer mogelijkheden, ze zijn sneller. Ik heb een oude lens, een 25 tal jaar oud, gecombineerd met moderne technologie, voor mij een ideale combinatie.

Kunstpoort Heb je meerdere camera’s?

Dirk Ik ben een slechte consument, ik heb ene body en dan zijn er nog mijn lenzen. Als ik ’s morgens opsta en naar buiten kijk dan komt de stress naar boven. Wat ga ik fotograferen, op wat ga ik me focussen, op macrofotografie, op de zilverreiger… met welke lens… Onderwerpen genoeg, dat toont aan dat de natuur zich herstelt.

Bart Ik ben gestart met een Canon 1100d vervolgens een Canon 70d dan een Canon 7d Mark 2 en nu een Canon R7. De 7d Mark 2 is momenteel mijn reserve body.

Kunstpoort Hoe selecteerden jullie de foto’s voor deze expo? Waren er bepaalde criteria? Moeilijk? Tevreden van jullie keuze?

Dirk Ik heb hulp ingeroepen van mijn vriendin Veerle die heel wat ervaring heeft in de wereld van de kunst. Omdat Bart een vogelfotograaf is wou ik zo weinig mogelijk vogels in de kijker stellen. Veerle was voor mij een second opinion. Zij kijkt meer naar het esthetische, naar kleur. Selecteren is een enorme opdracht, breng ik een verhaal of niet?

Bart Elk jaar maak ik een natuurkalender. De opbrengst gaat naar een goed doel, de Belgische mucovereniging. Dit doel voor ogen, pik ik gedurende het jaar mijn beste foto’s eruit. Die bewaar ik in een afzonderlijke map. Een selectie was dus al gebeurd. Ik wist die wil ik tonen zonder te weten of die ene foto bij een andere past. Mijn archief is beperkt omdat ik nog maar vijf jaar bezig ben, een groot verschil met mijn collega Dirk. De meeste foto’s die ik toon zijn vogels maar ik fotografeer ook nog zoogdieren. Het belangrijkste is, ik toon natuur dichtbij. De uitdaging is groot om in ons landschap, in mijn buurt geschikte foto’s te maken. De bossen zijn beheerd door Natuurpunt, ook door Natuur en Bos. Hun regels moet je respecteren.
Voor mij is de expo nu al geslaagd. Ik heb nieuwe mensen ontmoet zoals Dirk Bogaert. Ik had mijn twijfels, zijn mijn foto’s goed genoeg? Soms is het nodig je comfortzone te verlaten.

Kunstpoort Eén ding is zeker. Bij het beschouwen van de gekozen beelden, hou ik mijn adem in om zoveel schoonheid, om zoveel natuurbeleving die beide fotografen ons aanbieden in deWeverij.  

INFO EXPO

N A T U U R D I C H T B I J
deWeverij
Dellaertsdreef 9
Evergem (Sleidinge)
Zondag 7 en zondag 14 september 2025
van 10 tot 18u
de fotografen zijn aanwezig
https://deweverij.be/natuur/

EXTRA

Op 10 september (vanaf 20u) is er een informatieve rondleiding waar de twee fotografen dieper ingaan op het ontstaan van de beelden die te bezichtigen zijn. Inschrijven via Natuurpunt https://www.natuurpunt.be/agenda/natuur-dichtbij-24123

INFO FOTOGRAFEN

https://www.instagram.com/bs_wildlifephotography/

https://www.instagram.com/dirk_bogaert1/

KALENDER

Bart Schuermans biedt een kalender met zijn natuurfoto’s te koop aan.
15,- euro, te verkrijgen tijdens de expo
De opbrengst gaat naar de Belgische mucovereniging

Tekst Kathleen Ramboer